هیپوتالاموس، دستیار ارباب غدد

ناراحت؟ گرسنه؟ عصبانی؟ سرحال؟ بی‌حال؟ همهٔ این حالت‌ها و بسیاری دیگر تحت کنترل یک ناحیهٔ کوچک در انتهای مغز شماست. با هیپوتالاموس (Hypothalamus) آشنا شوید.

هیپوتالاموس که بین غدهٔ هیپوفیز (Pituitary gland) و تالاموس (Thalamus) واقع شده، نقشی (استعاری) در لیست بلندی از عملکردهای بدنی دارد، اما مسئولیت اصلی آن حفظ تعادل بدن یا همان هموستاز (Homeostasis)(هموستاز یا هم‌ایستائی در زیست‌شناسی به معنای حفظ پایداری محیط داخلی بدن و ثابت نگه داشتن شرایط فیزیکی و شیمیایی آن است – مترجم) است. بدن شما همیشه به دنبال راهی برای بازگشت به هموستاز است و وقتی همه‌چیز از حالت طبیعی خارج می‌شود، به شما هشدار می‌دهد. به عنوان مثال، احساس گرسنگی علامت بدن شماست برای اینکه به شما بگوید نیاز به تأمین انرژی دارد و باید دوباره نیرو بگیرد تا هموستاز را بازیابی کند. این سیگنال‌های کوچک حاصل عملکرد هیپوتالاموس شماست.

ویکتوریا آلبینا، پرستار خانواده، گیاه‌درمانگر و مربی زندگی مستقر در نیویورک می‌گوید: “این ناحیه مسئول کنترل سیستم عصبی غیر ارادی است”. “هیپوتالاموس سیگنال‌ها را با هیپوفیز هماهنگ می‌کند. بنابراین، بر تشنگی، تنظیم دما، احساس گرسنگی، خواب، تنظیم انرژی، حالت روحی و عملکرد تولید مثلی تأثیر دارد. “

سیستم عصبی غیر ارادی

سیستم عصبی غیر ارادی (autonomic nervous system) مسئول تنظیم عملکردهای کلیدی غیر ارادی بدن شماست، به معنای همهٔ چیزهایی که نیازی به کنترل آن‌ها به‌طور خودآگاه ندارید، اما برای بقای شما مهم هستند. همه چیز، از تسریع نرخ ضربان قلب و افزایش فشار خون هنگام ضرورت (سیستم عصبی خودکار یا sympathetic nervous system) تا کاهش نرخ ضربان قلب و افزایش فعالیت روده‌ها هنگام لزوم (سیستم عصبی غیرخودکار یا parasympathetic nervous system).

غدهٔ هیپوفیز (pituitary gland) معمولاً به عنوان “غدهٔ رئیس” (master gland) شناخته می‌شود زیرا سایر غده‌های هورمونی مانند تیروئید (Thyroid)، غدد فوق کلیوی، تخمدان‌ها و بیضه‌ها را کنترل می‌کند. هیپوتالاموس به عنوان یک مرکز ارتباطی برای هیپوفیز عمل می‌کند و به شکل هورمون‌ها به آن پیام می‌فرستد. این پیام‌های هورمونی سپس تولید و ترشح هورمون‌های دیگر از هیپوفیز را تحت تأثیر قرار می‌دهند که بر سایر غده‌ها و اندام‌های بدن تأثیر می‌گذارد.

بنابراین، بله، هیپوتالاموس مسئولیت‌های زیادی دارد. در اینجا خلاصه‌ای از برخی از عملکردهای اصلی بدن که هیپوتالاموس سالم کنترل می‌کند آورده شده است:

• دمای بدن

• حالت روحی

• گرسنگی

• تشنگی

• میل جنسی

• نرخ ضربان قلب

• ترشح هورمون‌ها، به ویژه هورمون‌های مربوط به هیپوفیز

آلبینا می‌گوید: “هیپوتالاموس با هیپوفیز صحبت می‌کند و سپس هیپوفیز سیگنال‌ها را از طریق سیستم‌های پیچیده به تیروئید و از طریق کانال‌های دیگر به تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی می‌فرستد.” او می‌افزاید: “هرگاه در ارتباط بین هیپوتالاموس و هیپوفیز مشکلی پیش بیاید، می‌تواند مشکلاتی در پایین‌دست ایجاد کند.”

اگر تا بحال دربارهٔ عبارت پزشکی جایگزین “خستگی فوق کلیوی (adrenal fatigue)“، به عنوان اصطلاح توصیف‌کنندهٔ مجموعه‌ای از علائم مربوط به غدد فوق کلیوی شنیده‌اید، ریشهٔ نظری آن همین مشکل ارتباطی است. آلبینا می‌گوید که یک مشکل ارتباطی بین هیپوتالاموس و هیپوفیز می‌تواند منجر به اختلالات هورمونی در اندام‌های تولید مثلی، مشکلات تیروئید و موارد دیگر شود. “و زمانی که این ارتباط بین هیپوتالاموس و هیپوفیز به درستی کار نمی‌کند، می‌توانید افسرده و مضطرب باشید و مشکلات مدیریت متابولیک (به مجموعه‌ای از واکنش‌های شیمیایی پایدار در اندام‌ها گفته می‌شود – مترجم) نیز تجربه کنید.” خستگی به طرز شایعی نیز معمول است.

چون هیپوتالاموس در ایفای نقش‌های زیادی در تأثیرگذاری بر هورمون‌ها مشارکت دارد، تشخیص مشکلات آن هنگامی که اختلالی پیش می‌آید می‌تواند دشوار باشد. اما چند مسئله می‌تواند به ایجاد اختلال هیپوتالاموسی کمک کند، از جمله علل ژنتیکی؛ آسیب‌های ناشی از ضربه، جراحی یا پرتو درمانی؛ عفونت؛ یا التهاب یا تومورها در اطراف هیپوتالاموس. اختلالات خوردن، سوء تغذیه و خونریزی بیش از حد نیز می‌توانند از عوامل مؤثر دیگر باشند. چند علامت که نشان می‌دهد هیپوتالاموس شما دچار مشکل است شامل موارد زیر است:

• افزایش گرسنگی

• افزایش سریع وزن

• کاهش نرخ ضربان قلب

• تشنگی شدید

• دفع ادرار مکرر

• دمای پایین بدن

• عدم میل جنسی

• تحریک‌پذیری

• تغییرات خلق و خو

• اضطراب

در حالی که اختلال شدید هیپوتالاموسی می‌تواند در ایجاد شرایط جدی مانند دیابت بی‌مزه (diabetes Insipidus) (در این حالت کلیه‌ها ممکن است آب بیش از حدی را تخلیه کنند) و سندرم پرادر-ویلی (Prader-Willi syndrome) (یک اختلال ارثی که باعث میل دائمی به غذا می‌شود) نقش داشته باشد، هیپوتالاموس کم‌کار می‌تواند عامل مشکلات روزمره حالت روحی، اشتها، میل جنسی و دیگر موارد باشد. به همین دلیل است که پزشکان جامع‌‌نگری مانند آلبینا اغلب رویکردهای جامع را برای حمایت از هیپوتالاموس و تمام قدرت تأثیرگذاری هورمونی آن توصیه می‌کنند.

“زمانی که در مسیرهای سیگنال‌دهی محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-غده فوق کلیوی [HPA] اختلالی به‌وجود آید، می‌تواند منجر به کاهش تحمل استرس، احساس استرس و اضطراب و همچنین احساس “خستگی اما بی‌خوابی” در شب‌ها شود.” او می‌گوید: “برای بیمارانم عمدتاً مراقبه نفس و هر نوع کاهش استرس، بهداشت خواب و سازگاری‌ها تجویز می‌کنم — رویدولا (Rhodiola)  در صبح (نوعی گیاه به اسم ریشه طلایی که مصرف آن خصوصاً در صبح خواص فراوانی دارد – مترجم)، آشواگاندا (Ashwagandha) در شب (نوعی میوه‌ای به اسم گیلاس زمستانی که مصرف آن خصوصا در شب خواص زیادی دارد – مترجم)، و تولسی (Tulsi) ( نوعی گیاه دارویی به اسم ریحان مقدس – مترجم) در طول روز، سه مورد ساده هستند که برای اکثر مردم مؤثر است.”

برخی راه‌های خودجوش برای حمایت از یک هیپوتالاموس سالم شامل خوردن یک رژیم غذایی متعادل، حفظ یک برنامه خواب خوب و گنجاندن فعالیت جسمانی در زندگی شماست.

حالا این نکته جالب است

نام “هیپوتالاموس” از واژه‌های یونانی “هایپو (Hypo)” (زیر) و “تالاموس (Thalamus)” (اتاق) نشأت می‌گیرد. احتمالاً شگفت‌انگیز نیست که این ناحیه از مغز را در زیر تالاموس، مادهٔ خاکستری دوساختاری مرکزی که مسئول دریافت اطلاعات از گیرنده‌های حسی است، پیدا کنید.

نویسنده: Michelle Konstantinovsky

مترجم: فؤاد پورفائز

منبع: howstuffworks.com