برگزاری بخش کتبی مرحله سوم و نهایی سومین دوره مسابقه تیمی در خانه علم زنجان
بخش کتبی مرحله سوم و نهایی سومین دوره مسابقه تیمی ریاضی (متر) بین همه برگزیدگان مرحله دوم مسابقه متر، در صبح روز جمعه مورخ 5 مرداد 1403 به صورت هماهنگ کشوری در خانه‌های ریاضیات کشور برگزار گردید.
دانش‌آموزان برگزیده مرحله دوم زنجان نیز با حضور در خانه علم دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، در این مرحله از مسابقه شرکت نمودند.
در مرحله کتبی، تیم‌های پایه‌های چهارم تا نهم (به استثنای پایه ششم) در مسابقه شرکت نمودند. سوالات این مرحله از مسابقه توسط کمیته علمی مسابقه متر در شورای خانه‌های ریاضیات ایران طراحی شده بود.
در روزهای آینده، خانه‌های ریاضیات کشور، برگه‌های تیم‌های شرکت‌کننده را تصحیح خواهند نمود و نمره تیم‌ها را بر اساس بارم اعلامی شورا مشخص خواهند نمود. نمرات تیم‌ها در آزمون به کمیته مرکزی اعلام خواهد شد و تیم‌هایی از کل کشور که بالاترین نمرات را در آزمون کتبی کسب کرده باشند، برای برگزاری مرحله شفاهی-عملی مسابقه، برگزیده خواهند شد.
تصویر نجومی روز ناسا: دیدار با ان‌جی‌سی 6946 (NGC 6946)
توضیح: از نقطه نظر ما در کهکشان راه شیری، NGC 6946 را از نمای رو به رو می‌بینیم. این کهکشان مارپیچی بزرگ و زیبا تنها در فاصله 20 میلیون سال نوری از ما، پشت پرده‌ای از غبار و ستاره‌های پیش‌زمینه در صورت فلکی مرتفع و دوردست قیفاووس (Cepheus) قرار دارد.
در این پرتره تلسکوپی واضح، از هسته به سمت بیرون، رنگ‌های کهکشان، از نور مایل به زرد ستاره‌های قدیمی در مرکز، به خوشه‌های ستاره‌ای آبی جوان و نواحی قرمز تشکیل ستاره در امتداد بازوهای مارپیچی سست و تکه‌تکه تغییر می‌کند.
NGC 6946 همچنین در نور مادون قرمز، درخشان و سرشار از گاز و غبار است و نرخ تولد و مرگ ستاره‌ای بالایی را نشان می‌دهد. در واقع، از اوایل قرن بیستم، ده ابرنواختر تایید شده، یعنی محصول انفجارهای منجر به مرگ ستارگان عظیم، در NGC 6946 کشف شده‌اند.
NGC 6946 با وسعت نزدیک به 40000 سال نوری، به نام کهکشان آتش‌بازی (Fireworks Galaxy) نیز شناخته می‌شود.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: NGC 7023؛ سحابی زنبق
توضیح: این ابرهای کیهانی در فاصله 1300 سال نوری ما در سرزمین‌های بارور ستاره‌های صورت فلکی قیفاووس (constellation Cepheus) شکوفا شده‌اند.
سحابی NGC 7023 که سحابی زنبق (Iris Nebula) نیز نامیده می‌شود، تنها سحابی نیست که تصاویر گل‌ها را تداعی می‌کند. با این حال، این تصویر تلسکوپی عمیق، طیف رنگ‌ها و تقارن‌های سحابی زنبق را نشان می‌دهد که در میدان‌های پیرامونی گرد و غبار بین ستاره‌ای جای گرفته‌اند. در درون خود زنبق، مواد سحابی غبارآلود، ستاره‌ای داغ و جوان را احاطه کرده‌اند.
رنگ غالب سحابی بازتابی روشن‌تر، آبی است که مشخصه دانه‌های غباری است که نور ستاره‌ها را منعکس می‌کنند. رشته‌های مرکزی (Central filaments) سحابی انعکاسی با نور درخشان مایل به قرمز کم‌رنگی می‌درخشند، زیرا برخی از دانه‌های غبار، به طور مؤثر، تابش فرابنفش نامرئی ستاره را به نور قرمز مرئی تبدیل می‌کنند.
مشاهدات مادون قرمز نشان می‌دهد که این سحابی حاوی مولکول‌های کربن پیچیده‌ای است که به نام PAH شناخته می‌شوند.
گلبرگ‌های آبی غبارآلود سحابی زنبق، حدود شش سال نوری وسعت دارند.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: ماه اغراق‌آمیز
توضیح: ماه ما واقعاً دهانه‌هایی به این بزرگی ندارد!
ماه زمین، قرص قمر، به طور طبیعی این بافت زبر و میخ‌دار را هم نشان نمی‌دهد و رنگ‌های آن نیز ملایم‌تر است. اما این مخلوق دیجیتال بر اساس واقعیت ساخته شده است.
تصویر نمایش‌داده‌شده، ترکیبی دیجیتالی از یک تصویر خوب ماه و داده‌های ارتفاع سطح ماه است که از ماموریت ارتفاع‌سنج لیزری مدارگرد ماه ناسا (LOLA) گرفته شده است و سپس برای درک آموزشی، اغراق‌آمیز شده است.
برای مثال، بهبودهای دیجیتالی، ارتفاعات ماه را برجسته کرده‌اند و دهانه‌ها را با وضوح بیشتری نشان می‌دهند که این دهانه‌ها بمباران‌های شدید ماه ما در طول تاریخ 4.6 میلیارد ساله‌اش را نشان می‌دهد. مناطق تاریک ماه که ماریا نامیده می‌شوند (maria)، دهانه‌های کمتری دارند و زمانی دریاهای گدازه مذاب بودند.
علاوه بر این، رنگ‌های تصویر، اگرچه بر اساس ترکیب رنگ واقعی ماه است، اما تغییر یافته و اغراق شده هستند. در اینجا، رنگ آبی منطقه‌ای را نشان می‌دهد که غنی از آهن است، در حالی که نارنجی نشان‌دهنده مناطقی با مقداری فزونی آلومینیوم است.
اگرچه ماه میلیاردها سال است که یک سمت خودش را به زمین نشان داده است، اما فناوری مدرن به بشریت اجازه داده است تا اطلاعات بیشتری در مورد آن و چگونگی تأثیر آن بر زمین بیاموزد.
منبع: ناسا
مسابقه هفته (5) – تابستان 1403
استقبال جالب توجه حدود 1700 نفری از مسابقه هفته در تابستان سال گذشته و اثرات مثبت برگزاری آن 10 مسابقه هفتگی در ایجاد انگیزه بین دانش‌آموزان برای پژوهش، ما، مجموعه خانه علم، را بر آن داشت تا مسابقه هفته را در طول تابستان 1403 نیز ادامه دهیم.
خرسندیم به اطلاع عموم، بویژه دانش‌آموزان عزیز سراسر کشور، برسانیم که با مساعدت مدیریت دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان و تخصیص جایزه 5 میلیون ریالی برای برنده هر هفته، مسابقه هفته، به مدت 10 هفته در طول این تابستان نیز برگزار خواهد شد و شما دانش‌آموزان مشتاق به کنکاش و پژوهش می‌توانید، هر هفته، دانش خود در زمینه علوم پایه را به چالش بکشید و به دنبال یافتن پاسخ مناسب برای مسابقه هفته باشید.
برنده مسابقه هفته (4) – تابستان 1403
به اطلاع همران عزیز خانه علم می‌رساند که پس از بررسی برگه‌های پاسخنامه‌های دریافتی توسط کمیته علمی مسابقه هفته، برنده مسابقه این هفته به شرح زیر اعلام می‌شود.
تصویر نجومی روز ناسا: سحابی خرچنگ از نور مرئی تا اشعه ایکس
توضیح: سحابی خرچنگ (Crab Nebula) از کجا قدرت می‌گیرد؟ از یک ستاره نوترونی مغناطیسی به اندازه یک شهر که حدود 30 بار در ثانیه به دور خودش می‌چرخد.
این ستاره که به نام تپ‌اختر خرچنگ شناخته می‌شود (Crab Pulsar)، آن نقطه درخشان است که در مرکز گرداب گازی در هسته سحابی قرار دارد.
این تصویر فوق‌العاده از سحابی خرچنگ (M1) با وسعت حدود 10 سال نوری، یک دیسک مرکزی چرخان و رشته‌های پیچیده‌ای از گاز درخشان اطراف و در حال انبساط آن را نمایش می‌دهد.
این تصویر، حاصل ترکیب نور مرئی تلسکوپ فضایی هابل به رنگ قرمز و آبی، با نور پرتو ایکس از رصدخانه پرتو ایکس چاندرا (Chandra) که به رنگ سفید نشان داده شده است، و نیز ترکیب با تابش پرتو ایکس منتشر شده توسط کاوشگر قطب‌سنجی اشعه ایکس (IXPE) به رنگ بنفش پراکنده، است.
تپ‌اختر مرکزی، انرژی لازم برای تشعشع و انبساط سحابی خرچنگ را با کاهش اندک سرعت چرخشش، که این امر بادی از الکترون‌های پرانرژی را بیرون می‌راند، تأمین می‌کند.
تصویر برجسته امروز، در بیست و پنجمین سالگرد پرتاب رصدخانه پرتو ایکس ناسا: چاندرا منتشر شد.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: سحابی‌های تاریک آفتاب‌پرست
توضیح: گاهی غبار تاریک فضای بین ستاره‌ای، شکوهی ناپیدا دارد. چنین موردی در مورد صورت فلکی جنوبی آفتاب‌پرست (Chamaeleon) وجود دارد.
غبارهای تاریک که معمولاً برای دیدن، بسیار محو هستند، بیشتر به مسدود کردن نور مرئی ستاره‌ها و کهکشان‌های پشت آن شناخته می‌شوند. با این حال، در این نوردهی 36.6 ساعته، بیشتر این غبار، در اثر نور خودش دیده می‌شود، با رنگ‌های قرمز قوی و نزدیک به مادون قرمز که رنگی قهوه‌ای ایجاد کرده‌اند.
ستاره درخشان بتا آفتاب‌پرست (Beta Chamaeleontis) که به طور متمایزی آبی است، در سمت راست بالا قابل مشاهده است، و غباری که اطراف آن را احاطه کرده است به طور ترجیحی، نور آبی را از رنگ عمدتاً آبی-سفید آن منعکس می‌کند.
همه ستارگان و غبارهای تصویر شده، در کهکشان راه شیری خودمان وجود دارند به استثنای یک استثنای قابل توجه: آن لکه سفید، درست در زیر بتا آفتاب‌پرست، کهکشان IC 3104 است که در دوردست قرار دارد.
غبار بین ستاره‌ای اغلب در جو خنک ستارگان غول‌پیکر ایجاد می شود و توسط نور ستاره، بادهای ستاره‌ای و انفجارهای ستاره‌ای از قبیل ابرنواخترها، در فضا پراکنده می‌شوند.
منبع: ناسا
علمآموز – مرداد 1403
در پیک مصرف برق کشور (تابستان)، حدود ۱۵ هزار مگاوات ناترازی (کمبود) برق وجود دارد و با همین روند در ۱۰ سال آینده حدود ۳۷ هزار مگاوات ناترازی تولید خواهیم داشت؛ یعنی ۳۳ درصد یا یک سوم برق کمتری نسبت به نیاز تولید خواهد شد؛ مگر اینکه در سیاست‌ها و تمهیدات تغییر جدی رخ دهد!
یکی از راه‌حل‌ها، تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر بویژه انرژی خورشیدی است که به حفاظت بیشتر از سیاره نیز می‌انجامد. هم‌اکنون برخی کشورها 100 درصد برق مورد نیاز خود را از منابع تجدیدپذیر تولید می‌کنند؛ مانند ایسلند و اتیوپی و پاراگوئه.
در ایران هم، اگرچه قوانین دولتی امکان فروش برق تولیدی توسط مردم، به شبکه برق کشور را فراهم کرده است (مثلاً دولت تضمین می‌کند تا 20 سال برق شما را به قیمت روز بخرد به نحوی که ظرف 4 سال، بازگشت سرمایه صورت پذیرد) ولی نیاز به تمهیداتی مانند ورود تجهیزات ارزان برق خورشیدی و ارائه مشوق‌های بیشتر است.
فراخوان تشکیل شورای دانشآموزی خانه علم
خانه علم دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان جهت تشکیل شورای دانشآموزی از بین دانش‌آموزان عضو خانه علم که واجد شرایط زیر هستند عضو می‌پذیرد. از علاقمندان دعوت می‌شود با تکمیل فرم زیر، درخواست خود برای حضور در این شورا را ثبت نمایند. واجدین شرایط برای مصاحبه دعوت خواهند شد.