تصویر نجومی روز ناسا: ستاره شمالی: ستاره قطبی و گرد و غبار اطرافش
توضیح: چرا ستاره قطبی یا پولاریس (Polaris) را ستاره شمالی مینامند؟
اول، ستاره قطبی نزدیکترین ستاره درخشان به محور چرخش شمالی زمین است. بنابراین، با چرخش زمین، به نظر میرسد که ستارهها به دور ستاره قطبی میچرخند، اما خود ستاره قطبی همیشه در همان جهت شمالی باقی میماند – و این موضوع آن را به ستاره شمالی (North Star) تبدیل میکند.
از آنجایی که هیچ ستاره درخشانی در نزدیکی محور چرخش جنوبی زمین نیست، در حال حاضر هیچ ستاره جنوبی درخشانی وجود ندارد.
هزاران سال پیش، محور چرخش زمین در جهت اندکی متفاوت بود به طوری که وگا (Vega) ستاره شمالی بود.
اگرچه ستاره قطبی، درخشانترین ستاره آسمان نیست، اما به راحتی میتوان آن را پیدا کرد، زیرا تقریباً با دو ستاره در قسمت جام دب اکبر ( Big Dipper) همخط است.
ستاره قطبی در نزدیک به مرکز این تصویر برجسته با عرض پنج درجه است، تصوری که یک ترکیب دیجیتالی از صدها نوردهی که گاز و غبار ضعیف سحابی شار یکپارچه (Integrated Flux Nebula) (IFN) را در سراسر کادر نمایان کرده است.
سطح ستاره متغیر قیفاووسی قطبی (Cepheid Polaris) به آرامی میتپد و باعث میشود این ستاره معروف در طی چند روز چند درصدی درخشندگی خود را تغییر دهد.
منبع: ناسا
North Star: Polaris and Surrounding Dust
2025 January 14
Image Credit & Copyright: Davide Coverta
اینترنت چگونه کار میکند؟
اینترنت از کامپیوترهایی در سراسر جهان تشکیل شده است. هر کدام از این کامپیوترها از طریق خطوط تلفن، کابلها و حتی ارتباطات بیسیم به هم وصل شدهاند!
اگر کامپیوتر شما به اینترنت متصل باشد، با کامپیوترهای دیگر به یک زبان ویژه به نام TCP/IP صحبت میکند. این زبان به شما امکان میدهد اطلاعات دریافت کنید، برای دوستانتان پیام بفرستید، موسیقی گوش کنید، ویدئو ببینید و از صفحاتی مثل تالار علم بازدید کنید.
ایمیل (رایانامه) چگونه کار میکند؟
برای درک بهتر اینترنت، بیایید ایمیل را بررسی کنیم. وقتی یک ایمیل برای دوستتان مینویسید، کامپیوتر شما مثل اداره پست به آدرس گیرنده نیاز دارد تا بداند پیام را کجا بفرستد. به همین دلیل است که هنگام ارسال ایمیل، باید آدرس ایمیل گیرنده را وارد کنید.
کامپیوتر شما از اطلاعات موجود در آدرس ایمیل استفاده میکند تا مکان ارسال پیام را پیدا کند. برخلاف تلفن که صدای شما را منتقل میکند، کامپیوتر پیام شما را به زبان اینترنت ارسال میکند.
وایفای چگونه کار میکند؟
آیا تا به حال فکر کردهاید که …
• وایفای (Wi-Fi) از چه زمانی به وجود آمده است؟
• وایفای چگونه کار میکند؟
• فرکانس (بسامد) چیست؟
تا به حال چند بار از اینترنت استفاده کردهاید؟
هر بار که از گوشی هوشمند، تبلت یا کامپیوتر استفاده کردهاید را حساب کنید. حالا برنامهها یا فیلمهایی که بهصورت آنلاین تماشا کردهاید هم اضافه کنید. شرط میبندیم که حسابش از دستتان در رفته!
تصویر نجومی روز ناسا: میماس؛ ماه کوچک با یک دهانه بزرگ
توضیح: هر چیزی که به میماس (Mimas) برخورد کرد تقریباً آن را نابود کرد. آنچه باقی مانده است یکی از بزرگترین دهانههای برخوردی در یکی از کوچکترین قمرهای گرد زحل است. تجزیه و تحلیلها نشان میدهد که یک ضربه کمی بزرگتر، میماس را به طور کامل نابود میکرد.
این دهانه بزرگ که به افتخار کاشف میماس در سال 1789، سر ویلیام هرشل (Sir William Herschel)، دهانه هرشل نامگذاری شده است، حدود 130 کیلومتر وسعت دارد و در اینجا نمایش داده شده است.
جرم کم میماس گرانش سطحی ایجاد میکند که به اندازه کافی قوی است که یک جسم کروی ایجاد کند اما به آنقدری ضعیف است که تشکیل چنین سیماهای سطحی نسبتاً بزرگی را امکانپذیر کند. .
میماس عمدتاً از یخ آب با مقداری سنگ ساخته شده است – بنابراین دقیقاً به عنوان یک گلوله برفی کثیف بزرگ توصیف میشود.
تصویر مشخصشده در طول نزدیکترین پرواز ربات فضایی کاسینی از کنار میماس در سال 2010 در حالی که در مدار زحل بود گرفته شده است.
منبع: ناسا
Mimas: Small Moon with a Big Crater
2025 January 12
Image Credit: NASA, JPL-Caltech, Space Science Institute, Cassini
چرا بزرگراهها نشانگر مسافت دارند؟
روی صندلی عقب ماشین نشستهاید. کیلومترها یکی پس از دیگری در بزرگراه خلوت میگذرند. هر از گاهی، یک تابلوی سبزرنگ کوچک با یک عدد روی آن توجه شما را جلب میکند. اگر دقت کنید، میبینید که اعداد روی این تابلوها یا افزایش یا کاهش مییابند.
هلیکوپترها چگونه کار میکنند؟
وقتی صحبت از هواپیماها میشود، خطوط صاف و سرعت بالای آنها خیلی سریع توجه مردم را جلب میکند. اما هلیکوپترها با ظاهر بزرگ و شکل عجیبشان معمولاً چنین احساسی ایجاد نمیکنند. با این حال، وقتی بفهمید هلیکوپترها چه کارهایی میتوانند انجام دهند، احتمالاً دفعه بعد که یکی از آنها را دیدید، طور دیگری به آن نگاه خواهید کرد!
هلیکوپترها برخلاف هواپیماها، بالهای چرخانی به نام ملخ یا روتور در بالای خود دارند. وقتی این ملخها میچرخند، نیرویی به نام برآر (Lift) ایجاد میکنند که باعث میشود هلیکوپتر به هوا بلند شود. در واقع، روتورهای هلیکوپتر همان کاری را انجام میدهند که بالهای هواپیما انجام میدهند.
علاوه بر روتور بالای هلیکوپتر، یک روتور در عقب آن نیز وجود دارد. این روتور پشتی میتواند در جهات مختلف بچرخد و به هلیکوپتر اجازه دهد رو به جلو، عقب و به طرفین حرکت کند.
هلیکوپترها چه کارهایی میتوانند انجام دهند که هواپیماها نمیتوانند؟
برای مثال، هلیکوپترها میتوانند مستقیم به سمت بالا یا پایین حرکت کنند و بدون حرکت کردن در هوا شناور بمانند. همچنین میتوانند عقبگرد کنند و به طرفین پرواز کنند.
برخلاف هواپیماها، هلیکوپترها میتوانند بدون نیاز به باند فرود، بلند شوند یا فرود بیایند.
این ویژگیها باعث شده که هلیکوپترها برای بسیاری از وظایف ایدهآل باشند.
آنها سالهاست که توسط ارتش برای جابجایی نیروها، رساندن تجهیزات و حتی بهعنوان آمبولانسهای هوایی استفاده میشوند.
قابلیت تحرک بالا، به هلیکوپترها این امکان را میدهد که به مناطق صعبالعبور مثل کوهستانها و اقیانوسها دسترسی پیدا کنند.
هلیکوپترها کاربردهای دیگری هم دارند. آنها توسط رسانهها برای گزارش اخبار فوری و وضعیت ترافیک استفاده میشوند. همچنین، به دلیل توانایی شناور ماندن در هوا و فرود آمدن بدون باند، هلیکوپترها برای جابجایی اشیای سنگین بسیار مناسب هستند.
علاوه بر این، هلیکوپترها میتوانند مقادیر زیادی آب را برای خاموش کردن آتشسوزیهای جنگلی حمل کنند.
تصویر نجومی روز ناسا: آسمان غروب پر از سیاره
توضیح: فقط عطارد در رژه سیارات منظومه شمسی در این آسماننمای اوایل عصر غایب است.
مریخ درخشان که تقریباً در مقابل خورشید طلوع میکند، در منتهیالیه سمت چپ قرار دارد. سایر سیارات (قابل دیدن با) چشم غیرمسلح مشتری، زحل و زهره را نیز میتوان مشاهده کرد، و موقعیت اورانوس و نپتون بسیار کمنور در نزدیکی رد قوس صفحه دایرهالبروج (ecliptic plane) مشخص شده است.
در منتهیالیه سمت راست و نزدیک به افق غربی پس از غروب خورشید، هلال ماه جوانی وجود دارد که سطح آن تا حدی توسط نور زمین روشن شده است.
در پیشزمینه این پانورامای ترکیبی که در 2 ژانویه گرفته شده است، سیاره زمین توسط دهانه سیلوستری پایینی کوه اتنا (Mount Etna’s lower Silvestri Crater) نمایندگی میشود.
البته آسمان اوایل عصر زمین در تمام ماه ژانویه پر از سیارات است. در 13 ژانویه، یک ماه تقریباً کامل از مقابل مریخ برای تماشاگران آسمان در قاره ایالات متحده و شرق کانادا عبور خواهد کرد.
منبع: ناسا
An Evening Sky Full of Planets
2025 January 11
Image Credit & Copyright: Dario Giannobile
تصویر نجومی روز ناسا: ستارههای جوان، سحابیهای تاریک
توضیح: یک منطقه بیادعا در صورت فلکی ثور (constellation Taurus)، این سحابیهای تاریک و غبارآلود را در خود جای داده است.
ستارگان در منظومههای ستارهای چندگانه که در صحنه پراکنده شدهاند، در مجموعه ابر مولکولی ثور (Taurus molecular cloud complex) در فاصله 450 سال نوری از ما در حال شکلگیری هستند.
این ستارگان که جوان چند میلیون ساله هستند و هنوز دوران نوجوانی ستارهای را سپری میکنند، از نظر روشنایی و از نظر بودن در مراحل پایانی فروریختن گرانشی (gravitational collapse) خود، متغیر هستند. آنها که به عنوان ستارههای کلاس T-Tauri شناخته میشوند، معمولاً کمرنگ هستند و در تصویر رنگ زردی به خود میگیرند.
یکی از درخشانترین ستارههای T-Tauri در صورت فلکی ثور، V773 (با نام مستعار HD283447) در نزدیکی مرکز این قاب تلسکوپی است که بیش از 1 درجه را در بر میگیرد. به سمت بالا، نشانهای متراکم و تاریک در آسمان حضور دارد که به عنوان بارنارد 209 فهرست شده است.
منبع: ناسا
Young Stars, Dark Nebulae
2025 January 10
Image Credit & Copyright: Long Xin
تصویر نجومی روز ناسا: کهکشانهای عجیب و غریب Arp 273
توضیح: ستارگان رنگارنگ و سیخداری در پیش زمینه این تصویر که با تلسکوپ کوچک روی سیاره زمین گرفته شده است حضور دارند. آنها کاملاً در درون کهکشان راه شیری ما قرار دارند. اما دو کهکشان چشمنواز در این قاب، بسیار فراتر از کهکشان راه شیری و در فاصله بیش از 300 میلیون سال نوری قرار دارند.
ظاهر پیچخورده و مخدوش این کهکشانها به دلیل کشند گرانشی متقابلی (mutual gravitational tides) است که با قرار گرفتن این جفت در برخوردهای نزدیک به هم ایجاد شده است.
این کهکشانها که با نام Arp 273 (همچنین UGC 1810) فهرستبندی شدهاند، عجیب به نظر میرسند، اما اکنون میدانیم که کهکشانهای متعامل در جهان رایج هستند.
نزدیک به خانه ما، کهکشان مارپیچی بزرگ آندرومدا حدود 2 میلیون سال نوری از ما فاصله دارد و به طور اجتنابناپذیری به کهکشان راه شیری نزدیک میشود. در واقع کهکشانهای عجیب و غریب Arp 273 ممکن است مشابهی از رویارویی آینده دور آندرومدا و راه شیری ارائه دهند.
برخوردهای مکرر کهکشانها در مقیاس زمانی کیهانی، در نهایت منجر به ادغام همه آنها در یک کهکشان ستارهای منفرد میشود.
از منظر ما، هستههای درخشان کهکشانهای Arp 273 تنها با فاصله کمی بیش از 100000 سال نوری از هم جدا شدهاند.
منبع: ناسا
Peculiar Galaxies of Arp 273
2025 January 9
Image Credit & Copyright: Dave Doctor
تصویر نجومی روز ناسا: بقایای بزرگ و کوچک ابرنواختری
توضیح: بعد از اینکه یک ستاره منفجر میشود چه میشود؟ یک گلوله آتشین بزرگ از گاز داغ را به همه جهات شلیک میکند.
وقتی این گاز به محیط بین ستارهای موجود برخورد میکند، آنقدر گرم میشود که شروع به درخشش میکند.
دو بقایای ابرنواختری مختلف (SNR) در تصویر نمایشدادهشده که در رصدخانه اوکایمدن (Oukaïmeden Observatory) در مراکش گرفته شده است، قابل مشاهده است.
.سحابی آبیرنگ شبیه توپ فوتبال در سمت چپ بالا SNR G179.0+02.6 است که به نظر میرسد کوچکتر باشد. این ابرنواختر در فاصله 11000 سال نوری از ما حدود 50000 سال پیش منفجر شد. اگرچه عمدتاً از گاز هیدروژن تشکیل شده است، اما نور آبی آن از مقدار کمی اکسیژن ساطع میشود.
SNR به ظاهر بزرگتر که بر سمت راست پایین قاب سیطره دارد، سحابی اسپاگتی (Spaghetti Nebula) است که با نامهای Simeis 147 و sh2-240 فهرستبندی شده است. ین ابرنواختر که تنها حدود 3000 سال نوری از ما فاصله دارد، حدود 40000 سال پیش منفجر شد.
در مقام مقایسه، اگرچه هر دو بقایای ابرنواختر با اندازههای متفاوتی به نظر میرسند، اما نه تنها تقریباً هم سن هستند، بلکه تقریباً یک اندازه هم هستند.
منبع: ناسا
Supernova Remnants Big and Small
2025 January 8
Image Credit & Copyright: Stéphane Vetter (Nuits sacrées)