تصویر نجومی روز ناسا: هفت خواهران در مقابل کالیفرنیا
توض?ح: در سمت راست، با لباس آب?، خوشه پرو?ن (Pleiades) قرار دارد. خوشه پرو?ن که با نام‌ها? هفت خواهران (Seven Sisters) و M45 ن?ز شناخته م?شود، ?ک? از درخشانتر?ن و راحت‌تر?ن خوشه‌ها? باز در آسمان برا? د?دن است.
خوشه پرو?ن شامل ب?ش از 3000 ستاره است، حدود 400 سال نور? از ما فاصله دارد و تنها 13 سال نور? وسعت دارد. در اطراف ا?ن ستارگان ?ک سحاب? انعکاس? آب? د?دن? وجود دارد که از غبار ر?ز ساخته شده است. ?ک روا?ت را?ج ا?ن است که ?ک? از ستارگان درخشانتر (خوشه پرو?ن) از زمان نامگذار? خوشه محو شده است.
در سمت چپ، که با درخشش? به رنگ قرمز، سحاب? کال?فرن?ا قرار دارد. سحاب? کال?فرن?ا که به دل?ل شکل آن نامگذار? شده است بس?ار کم‌نورتر است و بنابرا?ن د?دن آن سخت تر از خوشه پرو?ن است. ا?ن توده گاز ه?دروژن درخشان قرمز که با نام NGC 1499 ن?ز شناخته م?شود، حدود 1500 سال نور? از ما فاصله دارد.
اگرچه حدود 25 ماه کامل م? تواند در ب?ن آنها (خوشه پرو?ن و سحاب? کال?فرن?ا-م)، جا بگ?رد، ا?ن تصو?ر ترک?ب? با زاو?ه باز و م?دان عم?ق، هر دو? آنها را به تصو?ر کش?ده است.
بررس? دق?ق ا?ن تصو?ر عم?ق، ناح?ه ستاره‌ساز IC 348 و ابر مولکول? LBN 777 (سحاب? بچه‌عقاب) را ن?ز آشکار خواهد کرد.
منبع: ناسا
Seven Sisters versus California
2025 March 5
Image Credit & Copyright: Todd Anderson
سفیران علم دانشگاه علوم پایه در دبیرستان قدس سجاس
خانه علم دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، در راستای اجرای طرح سفیران علم برای سومین سال متوالی، در تاریخ ۱۴ اسفند ۱۴۰۳، میهمان دبیرستان پسرانه قدس شهر سجاس بود. شهر سُجاس، از توابع شهرستان خدابنده استان زنجان، و در بخش سجاسرود استان زنجان واقع شده است. دبیرستان دوره اول پسرانه قدس سجاس یکی از مدارس اصلی بخش سجاسرود است.
در این برنامه، ۱۵۰ دانش‌آموز این دبیرستان که در دو پایه‌ی ششم و هفتم مشغول به تحصیل هستند، حضور داشتند. مدرسه‌ی قدس علاوه بر دانش‌آموزان شهر سجاس، دانش‌آموزان تعدادی از روستاهای اطراف را نیز پوشش می‌دهد.
تمامی ۶ کلاس این دبیرستان (پایه‌های ششم و هفتم) به ترتیب و به طور مجزا به بازدید از ۴ غرفه فیزیک، ریاضی-تفکر، علوم زمین و شیمی که توسط سفیران علم دانشگاه علوم پایه در این دبیرستان برپا شده بود، پرداختند.
در این برنامه، آقایان شهاب ابراهیمی (غرفه علوم زمین)، ابوالفضل یادغیبی (شیمی) و خانم‌ها یلدا پناهی (ریاضی-تفکر) و سپیده محمدی (فیزیک)، به سرپرستی دکتر مهدی دارائی (مدیر خانه علم) تیم اعزامی خانه علم را تشکیل می‌دانند.
خانه علم دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، از مسئولینی که با همکاری خود، خانه علم را در برگزاری این برنامه یاری نمودند، بویژه از مدیر محترم این دبیرستان، جناب آقای میثم قاسمی، سایر کادر آموزشی مدرسه، و نیز مسئولین اداره کل آموزش و پرورش استان و اداره آموزش و پرورش سجاسرود، که با همکاری کامل، امکان اجرای این برنامه را فراهم نمودند، نهایت تشکر را دارد.
گزارشی تصویری از برنامه اجرا شده توسط خانه علم در این دبیرستان در بخش زیر ارائه شده است.
سفیران علم دانشگاه علوم پایه در دبیرستان حضرت زینب (س) سجاس
خانه علم دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، در راستای اجرای طرح سفیران علم برای سومین سال متوالی، در تاریخ ۱۴ اسفند ۱۴۰۳، میهمان دبیرستان دخترانه حضرت زینب (س) شهر سجاس بود. شهر سُجاس، از توابع شهرستان خدابنده استان زنجان، و در بخش سجاسرود استان زنجان واقع شده است. دبیرستان دوره اول دخترانه زینب سجاس یکی از مدارس اصلی بخش سجاسرود است.
در این برنامه، ۱۷۰ دانش‌آموز این دبیرستان که در دو پایه‌ی متوسطه اول (هشتم و نهم) مشغول به تحصیل هستند، حضور داشتند. مدرسه‌ی حضرت زینب (س) علاوه بر دانش‌آموزان شهر سجاس، دانش‌آموزان تعدادی از روستاهای اطراف را نیز پوشش می‌دهد.
تمامی ۶ کلاس این دبیرستان (پایه‌های هشتم و نهم) به ترتیب و به طور مجزا به بازدید از ۴ غرفه فیزیک، ریاضی-تفکر، علوم زمین و شیمی که توسط سفیران علم دانشگاه علوم پایه در این دبیرستان برپا شده بود، پرداختند.
همچنین، با توجه به نزدیکی موعد انتخاب رشته دانش‌آموزان این دبیرستان، بویژه دانش‌آموزان پایه نهم، کادر اعزامی خانه علم تلاش نمود، علاوه بر ارائه محتوی علمی-آموزشی مقرر، برای دقایقی درباره انتخاب رشته‌های تحصیلی و اهمیت آن برای دانش‌آموزان صحبت‌هایی ارائه نمایند.
در این برنامه، آقایان شهاب ابراهیمی (غرفه علوم زمین)، ابوالفضل یادغیبی (شیمی) و خانم‌ها یلدا پناهی (ریاضی-تفکر) و سپیده محمدی (فیزیک)، به سرپرستی دکتر مهدی دارائی (مدیر خانه علم) تیم اعزامی خانه علم را تشکیل می‌دانند.
خانه علم دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، از مسئولینی که با همکاری خود، خانه علم را در برگزاری این برنامه یاری نمودند، بویژه از مدیر محترم این دبیرستان، سرکار خانم سید رقیه موسوی، سایر کادر آموزشی مدرسه، و نیز مسئولین اداره کل آموزش و پرورش استان و اداره آموزش و پرورش سجاسرود، که با همکاری کامل، امکان اجرای این برنامه را فراهم نمودند، نهایت تشکر را دارد.
گزارشی تصویری از برنامه اجرا شده توسط خانه علم در این دبیرستان در بخش زیر ارائه شده است.
تصویر نجومی روز ناسا: شبح آبی بر روی ماه
توضیح: یک فرودگر جدید بر روی ماه وجود دارد. دیروز شبح آبی شرکت فایرفلای هوافضا (Firefly Aerospace’s Blue Ghost)، اولین فرود تجاری موفقیت‌آمیز روی ماه را انجام داد.
در طول ماموریت برنامه‌ریزی شده 60 روزه، شبح آبی، چندین ابزار علمی به سفارش ناسا، از جمله PlanetVac را که پس از ایجاد یک گردباد کوچک از گاز، گرد و غبار ماه را جذب می کند، مستقر خواهد کرد.
فرودگر شبح آبی، همچنین میزبان تلسکوپ LEXI خواهد بود که تصاویر پرتو ایکس از مگنتوسفر زمین را می‌گیرد. داده های LEXI باید درک بهتری از نحوه محافظت میدان مغناطیسی زمین از زمین در برابر باد و شراره‌های خورشید را فراهم کند.
در تصویر، سایه فرودگر شبح آبی بر روی سطح دهانه‌دار ماه قابل مشاهده است، در حالی که گوی درخشان سیاره زمین، درست بر فراز افق معلق است.
اهداف فرودگرهای رباتیک Blue Ghost در آینده شامل حمایت از فضانوردان ماه در برنامه آرتمیس ناسا است، به طوری که آرتمیس 3 (Artemis III) در حال حاضر برنامه‌ریزی شده است که انسان‌ها مجدداً را در سال 2027 بر روی ماه فرود آورد.
منبع: ناسا
Blue Ghost on the Moon
2025 March 3
Image Credit: Firefly Aerospace
اعلام نتایج مرحله اول چهارمین دوره مسابقه متر – خانه علم زنجان
کمیته علمی-اجرایی برگزاری چهارمین دوره مسابقه تیمی ریاضی (متر) در خانه علم زنجان، اسامی تیم‌های منتخب مرحله اول مسابقه را که مطابق آیین‌نامه مسابقه، جواز حضور در مرحله دوم را کسب نموده‌اند به شرح جدول 1 اعلام می‌دارد.
ضمن قدردانی از حضور تیم‌های شرکت‌کننده در مرحله اول مسابقه، به آگاهی می‌رساند که گواهی شرکت در این مسابقه نیز برای سایر تیم‌هایی که در مسابقه شرکت داشتند، در جدول 2 قابل دانلود است.
خانه علم دانشگاه تحصیلات تکمیلی ضمن تشکر از اعضای کادر علمی-اجرایی مسابقه و همه مسئولان مدارسی که در برگزاری مسابقه متر مشارکت داشتند، به تیم‌ها منتخب مرحله اول تبریک عرض نموده و برای ایشان در ادامه مراحل مسابقه، آرزوی موفقیت دارد.
همچنین، به اطلاع تیم‌های برگزیده می‌رساند که بر اساس جدول زمان‌بندی، مرحله دوم مسابقه در دهه اول اردیبهشت 1404 برگزار خواهد شد. جزئیات نحوه برگزاری مرحله دوم در زمان مناسب، به اطلاع این تیم‌ها خواهد رسید.
با آرزوی موفقیت در مراحل تحصیل و زندگی برای همه عزیزان شرکت‌کننده در مسابقه متر.
تصویر نجومی روز ناسا: شبح آبی به سوی ماه
توضیح: با نمایی از رانشگرهای فضاپیما در مرکز بالا، در این قاب ویدئویی عصر فضا، سطح ناهموار ماه در زیر فرودگر شبح آبی ( Blue Ghost lander) قرار دارد.
نمای سمت دور ماه توسط این فرودگر قمری Firefly Aerospace (یک شرکت خصوصی-م) در 24 فوریه و پس از مانور تنظیم مدار آن در حدود 100 کیلومتری سطح ماه ثبت شد.
این فرودگر رباتیک ماه قرار است فردا یکشنبه 2 مارس ساعت 3:34 صبح به وقت شرقی در حوضه برخوردی ماری کریسیوم (Mare Crisium impact basin) در سمت نزدیک ماه فرود آید.
در حمایت از کمپین آرتمیس (Artemis campaign)، و به عنوان بخشی از برنامه خدمات باربری ماه تجاری ناسا (NASA’s Commercial Lunar Payload Services program)، شبح آبی قرار است آزمایش‌های علمی و فناوری را به ماه منتقل کند.
برنامه‌ریزی شده است که مأموریت شبح آبی بر روی سطح، در ساعات روشنایی ماه در محل فرود، حدود 14 روز زمینی، انجام شود.
منبع: ناسا
Blue Ghost to the Moon
2025 March 1
Image Credit: Firefly Aerospace
تصویر نجومی روز ناسا: خوشه‌های ستاره‌ای باز M35 و NGC 2158
توضیح: در این میدان دید تلسکوپی تکی و پرستاره، دو خوشه ستاره‌ای باز به نام‌های M35 و NGC 2158 قرار دارند.
این دو که در محدوده صورت فلکی جوزا (Gemini) قرار گرفته‌اند، به نظر می‌رسد که در کنار هم قرار گرفته اند. با این وجود، M35 که ستارگان آن در سمت راست بالا متمرکز شده‌اند، نسبتاً نزدیک است. M35 (همچنین با نام NGC 2168 فهرست‌بندی می‌شود) تنها در فاصله 2800 سال نوری با 400 ستاره یا بیشتر در فضایی به وسعت 30 سال نوری پراکنده شده است. ستاره‌های آبی روشن اغلب مشخصه خوشه‌های باز جوان‌تری مانند M35 هستند و سن آنها 150 میلیون سال تخمین زده می‌شود.
در سمت چپ پایین، NGC 2158 تقریباً چهار برابر دورتر از M35 است و بسیار فشرده‌تر است و با نور زردتر جمعیتی از ستارگان، با سنی بیش از 10 برابر مسن‌تر می‌درخشد.
به طور کلی، خوشه‌های ستاره‌ای باز در امتداد صفحه کهکشان راه شیری ما یافت می‌شوند. ستارگان عضو آنها که از لحاظ گرانشی به طور سست با هم همراه هستند، تمایل دارند در طی میلیاردها سال با چرخش این خوشه‌های ستاره‌ای به دور مرکز کهکشان، از هم پراکنده شوند.
منبع: ناسا
Open Star Clusters M35 and NGC 2158
2025 February 27
Image Credit & Copyright: Evan Tsai, LATTE: Lulin-ASIAA Telescope
موتورهای الکتریکی چگونه کار می‌کنند؟
موتورهای الکتریکی در همه جا هستند! در خانه شما، تقریباً هر حرکت مکانیکی که می‌بینید ناشی از یک موتور الکتریکی AC (جریان متناوب) یا DC (جریان مستقیم) است. در این مقاله به بررسی هر دو نوع خواهیم پرداخت.
با درک نحوه کار یک موتور، می‌توانید اطلاعات زیادی درباره مغناطیس، آهنربای الکتریکی و برق به طور کلی یاد بگیرید. یک موتور الکتریکی از آهنرباها برای ایجاد حرکت استفاده می‌کند. اگر تا به حال با آهنرباها بازی کرده‌اید، درباره قانون اساسی همه آهنرباها می‌دانید: قطب‌های مخالف یکدیگر را جذب می‌کنند و قطب‌های مشابه یکدیگر را دفع می‌کنند.
بنابراین، اگر دو آهنربای میله‌ای داشته باشید که انتهای آنها با “شمال” و “جنوب” علامت‌گذاری شده است، انتهای شمال یکی از آهنرباها انتهای جنوب دیگری را جذب خواهد کرد. از طرف دیگر، انتهای شمال یکی از آهنرباها انتهای شمال دیگری را دفع خواهد کرد (و جنوبی‌ها نیز یکدیگر را دفع می‌کنند). درون یک موتور الکتریکی، این نیروهای جذب و دفع باعث ایجاد حرکت چرخشی (Rotational motion) می‌شوند.
تصویر نجومی روز ناسا: حلقه انیشتین مرکز کهکشان همسایه ما را احاطه کرده است
توضیح: آیا آن حلقه را می‌بینید؟
اگر به مرکز کهکشان تصویرشده NGC 6505 با دقت نگاه کنید، حلقه‌ای آشکار می‌شود.
این گرانش NGC 6505، کهکشان بیضی‌شکل همسایه (0.042= z) است که به راحتی می‌توانید آن را ببینید، که تصویر یک کهکشان دور را بزرگ کرده و به شکل یک دایره کامل تغییرش داده است. برای ایجاد یک حلقه کامل اینشتین (Einstein ring) باید مرکز کهکشان همسایه و بخشی از کهکشان پس‌زمینه یک هم ترازی کامل داشته باشند.
تجزیه و تحلیل این حلقه و تصاویر متعدد کهکشان پس‌زمینه، به تعیین جرم و کسر (مقدار) ماده تاریک در مرکز NGC 6505 کمک می‌کند و همچنین جزئیاتی را که قبلاً دیده نشده بود در کهکشان تغییریافته کشف می‌کند.
این تصویر برجسته توسط تلسکوپ اقلیدس آژانس فضایی اروپا در مدار زمین در سال 2023 (ESA’s Earth-orbiting Euclid telescope) گرفته شد و اوایل این ماه منتشر شد.
منبع: ناسا
Einstein Ring Surrounds Nearby Galaxy Center
2025 February 26
Image Credit & Copyright: ESA, NASA, Euclid Consortium; Processing: J.-C. Cuillandre, G. Anselmi, T. Li
تصویر نجومی روز ناسا: M41؛ خوشه ستاره‌ای کندوی کوچک
توضیح: چرا این همه ستاره آبی روشن در اینجا وجود دارد؟
ستارگان معمولاً به صورت خوشه‌ای متولد می‌شوند، و درخشان‌ترین و پرجرم‌ترین این ستارگان معمولاً به رنگ آبی می‌درخشند.
ستارگان کمتر‌درخشنده و غیرآبی، مانند خورشید ما، نیز مطمئناً در این خوشه ستاره‌ای M41 وجود دارند، اما دیدن آنها سخت‌تر است. چند ستاره غول قرمز (red giant stars) نارنجی درخشان قابل مشاهده هستند. رشته‌های نور قرمز توسط گاز هیدروژن منتشر می‌شوند، رنگی که به‌طور خاص در این تصویر، فیلتر شده و تقویت شده است.
در صد میلیون سال آینده یا بیشتر، این ستارگان آبی درخشان به شکل ابرنواخترهایی (supernovas) منفجر و ناپدید خواهند شد، در حالی که مسیرهای کمی متفاوت ستارگان کم‌نورتر باعث پراکندگی این خوشه باز زیبا خواهد شد.
به طور مشابه، میلیاردها سال پیش، خورشید خودمان نیز احتمالاً در یک خوشه ستاره‌ای مانند M41 متولد شده است، اما مدت‌هاست که از ستاره‌های خواهر خود جدا شده است.
این تصویر برجسته بیش از چهار ساعت با تلسکوپ Chilescope T2 در شیلی گرفته شده است.
منبع: ناسا
M41: The Little Beehive Star Cluster
2025 February 25
Image Credit & Copyright: Xinran Li