تصویر نجومی روز ناسا: رشته‌های باقیمانده ابرنواختر بادبان
انفجار تمام شده است، اما عواقب آن ادامه دارد.
حدود یازده هزار سال پیش، ستاره‌ای در صورت فلکی بادبان (constellation of Vela) را می‌شد دید که منفجر می‌شود و نقطه نورانی عجیبی ایجاد می‌کند که برای انسان‌هایی که در نزدیکی آغاز تاریخ زندگی می‌کردند، برای مدت کوتاهی قابل مشاهده بود.
لایه‌های بیرونی ستاره به فضای بین‌ستاره‌ای (interstellar medium) برخورد کردند و این موضوع موجی ضربه‌ای (shock wave) را برانگیخت که هنوز هم قابل مشاهده است.
تصویر امروز، بخشی از آن توده تصادمی رشته‌ای و غول پیکر را در نور مرئی ثبت کرده است.
همانطور که گاز از ستاره منفجر شده، دور می‌شود، تجزیه می‌شود و با محیط بین ستاره‌ای واکنش می‌دهد و نور در رنگ‌های مختلف و نوارهای انرژی مختلف تولید می‌کند.
در مرکز باقیمانده ابرنواختر بادبان، یک تپ‌اختر (pulsar) وجود دارد، ستاره‌ای به چگالی ماده هسته‌ای که بیش از ده بار در یک ثانیه به دور خود می‌چرخد.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: کهکشان سیگار از هابل و وب
اتفاق عجیبی برای این کهکشان افتاده است، اما چه؟
گاز و غبار قرمز درخشان از مرکز این کهکشان که با نام کهکشان سیگار (Cigar Galaxy) شناخته می‌شود و با نام M82 فهرست‌بندی شده است، خارج می‌شود.
اگرچه، مطمئناً، این کهکشان ستاره‌باران (مهد ستاره‌سازی)، توسط یک گذر اخیر از نزدیکی همسایه‌اش، یعنی کهکشان مارپیچی بزرگ M81، برانگیخته شده است، اما این گذر به طور کامل منبع گاز و غبار قرمز درخشنده به سمت بیرون را توضیح نمی‌دهد.
شواهد نشان می‌دهد که این مواد توسط بادهای ذره‌ایِ (particle winds) در حال ظهورِ ترکیبیِ ستاره‌های زیادی به بیرون رانده می‌شوند که با هم یک ابرباد کهکشانی (galactic superwind) ایجاد می‌کنند.
در تصاویر امروز، یک تصویر تلسکوپ فضایی هابل در نور مرئی در سمت چپ نشان داده شده است، در حالی که یک تصویر تلسکوپ فضایی جیمز وب از ناحیه مرکزی در نور مادون قرمز در سمت راست نشان داده شده است.
بررسی دقیق تصویر جدید وب به طور غیرمنتظره‌ای نشان می‌دهد که این غبار قرمز درخشان با پلاسمای داغ مرتبط است.
تحقیقات در مورد ماهیت این کهکشان عجیب و غریب نزدیک ما، مطمئناً ادامه خواهد داشت.
منبع: ناسا
بازدید دانشآموزان دبستان پسرانه ادیبان زنجان از خانه علم
خانه علم دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، در اولین اردوی دانش‌آموزی بازدید از خانه علم در سال 1403 خورشیدی، در روز یکشنبه مورخ ۲۶ فروردین ۱۴۰۳، پذیرای دانشآموزان پایه چهارم و پنجم دبستان پسرانه ادیبان زنجان بود.
در این بازدید، ۵۴ دانش‌آموز پایه‌ی چهارم و پنجم این دبیرستان، به همراه تنی‌‌چند از مسئولین و آموزگاران محترم این مدرسه، به بازدید از خانه علم و «نمایشگاه شگفتی‌های علم» پرداختند.
دانشآموزان حاضر در این بازدید، در برنامه‌ای ۱۵۰ دقیقه‌ای، از هفت غرفه‌ی علمی-آموزشی نمایشگاه شامل غرفه‌های علوم زمین، علوم زیستی، ریاضی، علوم کامپیوتر، فیزیک، شیمی و تفکر بازدید کردند و در هر کدام از این غرفه‌ها، با اجرای مجریان خانه علم، با بخشی از جذابیت‌ها و شگفتی‌های علمی آن رشته آشنا شدند.
اردوهای بازدید مدارس از خانه علم که در همه ایام سال تحصیلی، با استقبال بسیار خوب مدارس استان مواجه است، در راستای ترویج علوم پایه، هدایت تحصیلی دانشآموزان و آشناسازی ایشان با رشته‌های مختلف علوم پایه، در محل خانه علم و نمایشگاه شگفتی‌های علم این مرکز برگزار می‌شود. در این نمایشگاه، که در آن هر رشته علوم پایه یک غرفه نمایشگاهی مجزا دارد، با انجام آزمایشات علمی جذاب یا استفاده از ابزارهای آموزشی ویژه، پیچیده‌ترین مفاهیم علمی، به ساده‌ترین، محسوس‌ترین و تماشایی‌ترین شکل ممکن به مخاطب عرضه می‌شود و اثری ماندگار در حافظه ایشان ثبت می‌شود.
تصاویری از بازدید این دانشآموزان از خانه علم در ادامه مطلب به نمایش درآمده است.
تصویر نجومی روز ناسا: کسوف جزئی درخت نخل
فقط کسانی که در 8 آوریل (20 فروردین 1403) در مسیر باریک سایه ماه بودند شاهد خورشید گرفتگی کامل (total solar eclipse) بودند. ولی بیشتر آمریکای شمالی، همچنان، شاهد یک خورشید گرفتگی جزئی (partial eclipse) بود.
این عکس فوری از کلیرواتر فلوریدا (Clearwater, Florida) در ایالات متحده آمریکا، تصاویر متعددی از آن رویداد آسمانی را، بدون رصد مستقیم خورشید، ثبت کرد.
در سایه درخت خرما، شاخه‌های پر جنب و جوش درخت، تصاویر گرفتگی قابل تشخیصی را به سبک یک دوربین سوراخ سوزنی، بر روی زمین نشان می‌دهند (pinhole camera نوعی دوربین عکاسی بدون لنز با یک سوراخ کوچک به جای لنز).
در کلیرواتر، حداکثر فاز گرفتگی حدود 53 درصد بود.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: کمال خورشید گرفتگی
تسبیح بیلی، اغلب، در مرزهای مرحله کامل خورشید گرفتگی ظاهر می‌شوند (Baily’s beads یا تسبیح بیلی، گوی‌های درخشانی هستند که هنگام خورشیدگرفتگی به نظر می‌رسد که لبه ماه را احاطه کرده‌اند-م): مرواریدهایی از جنس نور خورشید، از میان شکاف‌های زمین ناهموار در امتداد شبح اندام ماه می‌تابند، و ظاهر آنها در این ترکیب تایم‌لپس چشمگیر ثبت شده است.
این مجموعه تصاویر از دورانگوی مکزیک (Durango, Mexico)، لبه ماه را از ابتدا تا پایان گرفت کامل، در حین خورشید گرفتگی 8 آوریل ا دنبال می‌کند.
این تصاویر، همچنین، زبانه‌های خورشیدی صورتی از جنس پلاسما را که به بالای لبه خورشید فعال کمانه کرده‌اند را ثبت کرده‌اند.
دورانگو به عنوان یکی از اولین مکان‌هایی در آمریکای شمالی که سایه ماه در 8 آوریل از آن بازدید کرد، حدود 3 دقیقه و 46 ثانیه شاهد گرفت کامل بود.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: گرفت در هفت مرحله
از سمت چپ بالا شروع کنید و می‌توانید روند خورشید گرفتگی کامل 8 آوریل (20 فروردین 1403) را در هفت نوردهی واضح و جداگانه دنبال کنید (این خورشید گرفتگی در آمریکای شمالی قابل رؤیت بود-م).
این توالی تصویری در حالی که سایه ماه، کل نیوپورت، ورمونت (Newport, Vermont)، در ایالات متحده آمریکا را فرا می‌گرفت، با یک تلسکوپ و دوربینی که در مسیر باریک کسوف کامل قرار داشت، ثبت شد.
در مرکز، منظره‌ای دیدنی از تاج خورشیدی (solar corona) وجود دارد. اتمسفر نازک بیرونی خورشید تنها در آسمان‌های تاریک و شفاف در طول فاز گرفتگی کامل با چشم قابل مشاهده است.
در منطقه نیوپورت، فاز کلی این خورشید گرفتگی، حدود 3 دقیقه و 26 ثانیه به طول انجامید.
منبع: ناسا
داغ‌ترین شعله، چه رنگی است؟
رنگ‌های شعله، طیفی را در بر می‌گیرد که داستانی به قدمت خود آتش را روایت می‌کند. بسیاری از مردم تعجب می‌کنند که داغ‌ترین شعله چه رنگی است. این سؤال بیش از آنکه گواهی بر شیفتگی طبیعی به زیبایی آتش باشد، بر یک اصل اساسی در علم ترمودینامیک (thermodynamics) و احتراق (combustion) تأکید می‌کند.
کشف پاسخ، رابطه پیچیده بین دما، سوخت و رنگ شعله حاصل را روشن می‌کند و بینش‌هایی را در مورد کاربردهای عملی و پدیده‌های جهان طبیعی ارائه می‌دهد.
تصویر نجومی روز ناسا: سایه ماه بر فراز دریاچه ماگوگ
سایه ماه که در این عکس فوری ثبت شده است، در 8 آوریل (20 فروردین 1403) به دریاچه ماگوگ، کبک (Lake Magog, Quebec)، آمریکای شمالی، سیاره زمین آمد.
برای تعقیب کنندگان کسوف در کنار دریاچه، این خورشید گرفتگی کامل مورد انتظار، منظره‌ای بود که در آسمان‌های تاریک اما صاف مشاهده می‌شد.
البته، دریاچه ماگوگ یکی از آخرین مکان‌هایی بود که سایه ماه از آن بازدید کرد.
مسیر باریک برای خورشید گرفتگی کامل 2024، از ساحل اقیانوس آرام در مکزیک به سمت شمال و شرق ایالات متحده و کانادا عبور کرد. اما یک گرفتگی جزئی در سرتاسر قاره آمریکای شمالی قابل مشاهده بود.
پی‌نوشت: دیروز 20 فروردین 1403 یک خورشیدگرفتگی کامل تا جزئی در آمریکای شمالی رخ داد.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: دم یونی در حال تغییر دنباله‌دار پونز بروکس
دم یک دنباله‌دار چگونه تغییر می‌کند؟ بستگی به خود دنباله‌دار دارد.
دم یونی دنباله‌دار پونز بروکس یا 12پی (Comet 12P/Pons–Brooks) به طور قابل توجهی در حال تغییر بوده است، همانطور که در تصویر امروز که طی 9 روز از 6 تا 14 مارس (از بالا به پایین) گرفته شده‌اند، نمایش داده شده است.
در برخی از روزها، دم یونی دنباله‌دار نسبتاً طولانی و پیچیده بود، اما نه هر روز.
دلایل تغییر دم عبارتند از سرعت پرتاب مواد از هسته دنباله‌دار به بیرون، قدرت و پیچیدگی باد خورشیدی عبوری و سرعت چرخش دنباله‌دار.
در طول یک هفته، تغییرات ظاهری حتی شامل تغییر نمای دنباله‌دار از زمین نیز می‌شود.
به طور کلی، دم یونی یک دنباله‌دار به سمت مقابل خورشید جهت می‌گیرد، چرا که گاز خارج شده از دنباله‌دار توسط باد خورشیدی به بیرون رانده می‌شود.
امروز، پونز بروکس ممکن است به یک دنباله‌دار نادر تبدیل شود که به طور ناگهانی در اواسط روز برای کسانی که می‌توانند خورشیدگرفتگی کامل امروز را ببینند قابل مشاهده است (امروز در بخش‌هایی از آمریکا یک خورشیدگرفتگی کامل رخ می‌دهد-م).
منبع: ناسا
دریای خزر: بزرگترین دریاچه جهان (بله، درست خواندید!)
یکی از جالب‌ترین سیماهای طبیعی زمین، دریای خزر (Caspian Sea) است که بزرگترین توده آبی درونی این سیاره است که طبقه‌بندی‌های مرسوم را به عنوان دریا و دریاچه به چالش می‌کشد (دریاچه خزر به دلیل اندازه بزرگ و طبیعت دریایی‌اش که شبیه به دریاها است به عنوان دریای خزر شناخته می‌شود – مترجم).
این دریای عظیم که بین اروپا و آسیا واقع شده است، ویژگی‌های منحصر به فرد دیگری نیز دارد، مانند شوری غیرمعمول، جغرافیای متمایز و تنوع زیستی، و اهمیت اقتصادی و سیاسی آن برای پنج کشوری که آن را احاطه کرده‌اند.