اگر صاعقه به من برخورد کند چه میشود؟
در ابتدا این یک سؤال نسبتاً ساده به نظر میرسد. همانطور که مشخص است، راههای مختلفی وجود دارد که فرد میتواند توسط صاعقه مورد اصابت قرار بگیرد و نوع برخورد، تأثیری که میتواند بر بدن شما داشته باشد را تعیین میکند.
• برخورد مستقیم (Direct strike): صاعقه از ابر به زمین به جای رسیدن به سطح آن، شما یا چیزی که در دست دارید را مانند چوب گلف هدف قرار داده و آسیب میزند.
• فلاش جانبی (Side flash): صاعقه به چیزی نزدیک به جایی که ایستادهاید برخورد میکند و سپس از آن به سمت شما میپرد.
• پتانسیل تماس (Contact potential): در حالی که چیزی را لمس میکنید، مانند یک حصار یا یک درخت، نور به آن جسم برخورد میکند و جریان از جسم از طریق نقطه تماس به بدن شما میرسد.
• ولتاژ پله (Step voltage): شما در حالی که پاهای خود را روی هم قرار دادهاید، نشستهاید، زانوها را بالا آورده و کفل خود را روی زمین نزدیک به نقطهای که صاعقه ابر به زمین برخورد میکند، نشستهاید. وقتی جریان صاعقه پراکنده میشود، با وارد شدن به یک نقطه، مثلاً پاهای به هم پیوسته، و خروج از نقطه دیگر، یعنی انتهای عقبی، از بدن شما عبور میکند.
• ولتاژ نوسانی (Surge voltage): در حالی که از نوعی لوازم الکتریکی یا تلفن استفاده میکنید، نور به منبع برق یا شبکه متصل به دستگاه برخورد میکند و شوک دریافت میکنید.
به گفته سرویس ملی هواشناسی، بدترین نوع تجربه صاعقه برخورد مستقیم است، زیرا میتواند کشندهتر (اما کمتر رایج) از انواع دیگر باشد. برخورد با یک فلاش جانبی یا از طریق پتانسیل تماس، رتبه بعدی در سطح شدت ضربه هستند و پس از آن ولتاژ پلهای و در نهایت ولتاژ نوسانی در رتبه های بعدی قرار دارند. اساساً مقدار جریان و ولتاژی که از بدن شما عبور میکند با هر یک از این نوع برخوردها کاهش مییابد. اگر قربانی یک ضربه مستقیم هستید، برخورد کامل صاعقه از بدن شما عبور میکند. در موارد دیگر، شدت کاهش مییابد زیرا مقداری از انرژی در جاهای دیگر پراکنده میشود.
سیستم گردش خون، تنفسی و عصبی معمولاً زمانی که شخص مورد اصابت صاعقه قرار میگیرد تحت تأثیر قرار میگیرد:
• گردش خون: گزارش شده است که اکثر مرگ و میرهای ناشی از برخوردهای مستقیم به دلیل ایست قلبی است. اگر فردی در این نزدیکی با یک دفیبریلاتور خارجی خودکار (دستگاهی است که شوک الکتریکی را به عضله قلب میرساند- مترجم) برای وارد کردن شوک الکتریکی دیگر به قلب وجود داشته باشد، قربانی ممکن است زنده بماند.
• تنفسی: بزرگترین تهدید برای سیستم تنفسی فلجشدگی است. تنفس مصنوعی لازم است تا قربانی به دلیل کمبود اکسیژن از بین نرود.
• عصبی: هنگامی که سیستم عصبی مرکزی تحت تأثیر قرار میگیرد، تعدادی از عوارض جانبی مانند زوال عقل، فراموشی، فلج موقت، اختلال در رفلکسها (واکنش غیرارادی- مترجم)، شکاف حافظه و اضطراب یا افسردگی میتواند رخ دهد.
چگونه از برخورد صاعقه به خودم جلوگیری کنم؟
بر اساس گزارش سرویس ملی هواشناسی آمریکا، از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۹ میلادی، هر ساله صدها نفر در ایالات متحده مورد اصابت صاعقه قرار میگیرند، به طور متوسط ۲۷ نفر در نتیجه یک برخورد جان خود را از دست داده و ۲۷۰ نفر مجروح شدهاند. احتمال سرویس ملی هواشناسی آمریکا (NWS) احتمال ضربه خوردن شما را در صورت زندگی در ایالات متحده یک نفر از هر 1222000 نفر میداند ]منبع: [NWS. صاعقه، چیزی نیست که بتوان با آن بازی کرد. چندین اقدامات احتیاطی وجود دارد که میتوانید برای تضمین ایمنی خود در طوفان انجام دهید.
اگر بیرون هستید:
- همیشه در ساختمان یا ماشین به دنبال سرپناه مناسب باشید. بیشتر مردم فکر میکنند این لاستیکهای اتوموبیل از جنس لاستیک هستند که شما را در خودرو ایمن نگه میدارند زیرا رسانای برق نیستند. در واقع، در میدانهای الکتریکی قوی، این لاستیکها رسانایی بیشتری نسبت به عایق دارند. دلیل ایمن بودن شما در خودرو این است که رعد و برق در سطح خودرو حرکت میکند و سپس به زمین میرود. این به این دلیل است که وسیله نقلیه مانند قفس فارادی عمل میکند. مایکل فارادی (Michael Faraday)، فیزیکدان بریتانیایی، کشف کرد که یک قفس فلزی از اجسام درون قفس محافظت میکند، زمانی که تخلیه با پتانسیل بالا به قفس برخورد کند. این فلز به عنوان یکرسانای خوب، جریان را به اطراف اجسام هدایت میکند و آن را به طور ایمن به زمین تخلیه میکند. این فرآیند محافظ امروزه به طور گسترده برای محافظت از مدارهای مجتمع حساس به الکترواستاتیک در دنیای الکترونیک استفاده میشود.
- از پناه گرفتن در زیر درختان خودداری کنید. درختان رعد و برق را جذب میکنند. پاهای خود را تا حد امکان نزدیک به هم قرار دهید و سر خود را تا حد ممکن پایین بیاورید بدون اینکه زمین را لمس کنید – ولتاژ پله را به خاطر بسپارید – فقط یک نقطه تماس با زمین میخواهید. هرگز به همان دلیل روی زمین دراز نکشید. شما هرگز نمیخواهید جریان این توانایی را داشته باشد که از بدن شما عبور کند.
اگر داخل هستید:
- تلفن را قطع کنید. اگر مجبورید با کسی تماس بگیرید، از تلفن بیسیم یا تلفن همراه استفاده کنید. اگر صاعقه به خط تلفن اصابت کند، این ضربه به همه تلفنهای موجود در خط و به طور بالقوه اگر تلفن را در دست دارید به سمت شما خواهد رفت.
- از لولههای هدایتشده (حمام، دوش) دوری کنید. صاعقه این توانایی را دارد که به خانه یا نزدیک خانه برخورد کند و بار الکتریکی را به لولههای فلزی مورد استفاده برای لوله کشی وارد کند. این تهدید به اندازه گذشته نیست، زیرا پلی وینیل کلراید (PVC) این روزها اغلب برای لوله کشی داخلی استفاده میشود. اگر مطمئن نیستید که لولههای شما از چه چیزی ساخته شدهاند، منتظر بمانید.
سؤالات متداول
آیا میتوانید از برخورد صاعقه جان سالم به در ببرید؟
بله، مردم میتوانند در برابر صاعقه زنده بمانند، اگرچه حدود ۱۰ درصد از قربانیان صاعقه جان خود را از دست میدهند.
نویسنده: Katherine Neer
مترجم: فؤاد پورفائز
منبع: .howstuffworks.com