تصویر نجومی روز ناسا: سحابی شکارچی در نور مرئی و فروسرخ
توضیح: سحابی بزرگ (The Great Nebula) در صورت فلکی شکارچی (constellation of Orion) مکانی رنگارنگ است. این سحابی که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است، به صورت یک لکه کوچک کرک‌مانند در صورت فلکی شکارچی دیده می‌شود.
با این حال، تصاویری با نوردهی طولانی و چند طول موجی، مانند این، سحابی شکارچی (Orion Nebula) را محل شلوغی از ستاره‌های جوان، گاز داغ و غبار تاریک نشان می‌دهند.
این تصویر ترکیبی دیجیتال، نه‌تنها دارای سه رنگ نور مرئی بلکه چهار رنگ نور مادون قرمز است که توسط تلسکوپ فضایی اسپیتزر ناسا در حال گردش به دور زمین گرفته شده است.
قدرت پشت بیشتر سحابی شکارچی (M42) مجموعه ستاره‌ای ذوزنقه (Trapezium) یعنی چهار تا از درخشان‌ترین ستاره‌های این سحابی است. بسیاری از ساختارهای رشته‌ای (filamentary structures) قابل مشاهده در واقع امواج ضربه‌ای (shock wave) یعنی جبهه‌هایی که در آن مواد متحرک سریع با گاز آهسته در حال حرکت مواجه می‌شوند هستند.
سحابی شکارچی حدود 40 سال نوری وسعت دارد و در فاصله 1500 سال نوری از ما و در همان بازوی مارپیچی کهکشان ما با خورشید قرار دارد.
منبع: ناسا
The Orion Nebula in Visible and Infrared
2025 April 20
Image Credit & Copyright: Infrared: NASA, Spitzer Space Telescope; Visible: Oliver Czernetz, Siding Spring Obs.
تصویر نجومی روز ناسا: نقاشی با مشتری
توضیح: در حرکات قلم مو دیجیتالی، از نوارها و گرداب های جوی مشخص مشتری برای شکل دادن به این اثر هنری پست‌امپرسیونیستی بین‌سیاره‌ای استفاده شد.
این تصویر خلاقانه شهروند دانشمند، ریک لاند (Rick Lundh)، از داده های دوربین JunoCam فضاپیمای جونو استفاده می‌کند. برای نقاشی روی بوم دیجیتال، یک تصویر JunoCam با رنگ‌های متضاد روشن و تاریک برای پردازش انتخاب شد و یک فیلتر نرم‌افزاری رنگ روغن بر روی آن اعمال شد.
داده‌های این تصویر در حین پری‌جوو 10 ( perijove 10 – دهمین گردش در نزدیکترین مدار به دور مشتری-م) گرفته شد. این پرواز، مواجهه نزدیک جونو در 16 دسامبر 2017 با غول گازی حاکم بر منظومه شمسی بود. در آن زمان فضاپیما در حدود 13000 کیلومتری بالای ابرهای شمالی مشتری در حال عبور بود.
اکنون در یک ماموریت تمدیدشده، جونو و از زمان ورود به مدار مشتری در جولای 2016، در حال کاوش مشتری و قمرهای آن است.
منبع: ناسا
Painting with Jupiter
2025 April 19
Image Credit: NASA, JPL-Caltech, SwRI, MSSS; Processing: Rick Lundh
تصویر نجومی روز ناسا: کهکشان‌های خوشه سنبله
توضیح: کهکشان‌های خوشه سنبله (Virgo Cluster) در این میدان دید تلسکوپی تقریباً 4 درجه‌ای پراکنده هستند.
در فاصله حدود 50 میلیون سال نوری از ما، خوشه سنبله نزدیکترین خوشه کهکشانی بزرگ به گروه کهکشانی محلی خودمان است.
انواع برجسته در اینجا، کهکشان‌های بیضوی درخشان سنبله از فهرست مسیه، شامل M87 در پایین سمت چپ، و M86 و M84 در نزدیکی مرکز راست، هستند.
M86 و M84 به‌عنوان بخشی از زنجیره مارکاریان (Markarian’s Chain) شناخته می‌شوند، که از نظر بصری، کهکشان‌های هستند که از بخش بالایی این قاب عبور می‌کنند. در نزدیکی وسط این زنجیره، یک جفت کهکشان در حال برهم کنش جذاب قرار دارد، NGC 4438 و NGC 4435، که برای برخی به چشمان مارکاریان ( Markarian’s Eyes) معروف است.
با این حال، M87، کهکشان بیضی‌شکل غول‌پیکر بر خوشه سنبله تسلط دارد. این مکان خانه یک سیاهچاله فوق العاده عظیم است، اولین سیاهچاله ای که توسط تلسکوپ افق رویداد (Event Horizon Telescope) سیاره زمین تصویربرداری شده است.
منبع: ناسا
Virgo Cluster Galaxies
2025 April 17
Image Credit & Copyright: Daniel Adibi
تصویر نجومی روز ناسا: هاله چشم گربه
توضیح: چه چیزی باعث ایجاد هاله غیرمعمول در اطراف سحابی چشم گربه شده است؟ هیچ کس مطمئن نیست. آنچه مسلم است این است که سحابی چشم گربه (Cat’s Eye Nebula) (NGC 6543) یکی از شناخته‌شده‌ترین سحابی‌های سیاره‌ای (planetary nebulae ) در آسمان است.
اگرچه تقارن‌های شگفت‌انگیز در ناحیه مرکزی روشن دیده می‌شود، این تصویر برای نشان دادن هاله بیرونی با ساختار پیچیده آن گرفته شده است که بیش از سه سال نوری وسعت دارد.
سحابی‌های سیاره‌ای مدت‌هاست که به عنوان آخرین مرحله در زندگی یک ستاره شبیه به خورشید مورد توجه قرار گرفته‌اند. با این حال، اخیراً برخی از سحابی‌های سیاره‌ای کشف شده‌اند که هاله‌های وسیعی دارند که احتمالاً از موادی که در دوره‌های گیج‌کننده قبلی در تکامل ستاره به بیرون رانده شده‌اند، شکل گرفته‌اند.
در حالی که تصور می‌شود فاز سحابی سیاره‌ای حدود 10000 سال طول می‌کشد، ستاره‌شناسان سن بخش‌های رشته‌ای بیرونی هاله سحابی چشم گربه را بین 50000 تا 90000 سال تخمین می‌زنند.
منبع: ناسا
Halo of the Cat’s Eye
2025 April 16
Image Credit & Copyright: Taavi Niittee (Tõrva Astronomy Club)
تصویر نجومی روز ناسا: تصویر مرکز کهکشان از رادیوتلسکوپ‌های میرکت
توضیح: در مرکز کهکشان ما چه می‌گذرد؟ تشخیص آن با تلسکوپ‌های نوری سخت است زیرا نور مرئی توسط غبار میان‌ستاره‌ای مسدود می‌شود. با این حال، در سایر باندهای نور، مانند امواج رادیویی، مرکز کهکشان می‌تواند تصویربرداری شود و خود را به عنوان مکانی کاملاً جالب و فعال نشان دهد.
این تصویر برجسته تصویری از مرکز کهکشان راه شیری توسط آرایه 64 دیشی تلسکوپ‌های رادیویی میرکت (MeerKAT array) در آفریقای جنوبی را نشان می‌دهد.
این تصویر که چهار برابر اندازه زاویه‌ای ماه (2 درجه) است، بسیار وسیع، عمیق و با جزئیات است. بسیاری از منابع شناخته‌شده با جزئیات واضح، از جمله بسیاری از آنها با پیشوند Sgr، نشان داده شده‌اند، زیرا مرکز کهکشانی در جهت صورت فلکی کماندار (Sagittarius) است.
در مرکز کهکشان ما Sgr A قرار دارد که در اینجا در مرکز تصویر یافت می‌شود، جایی که سیاهچاله مرکزی راه شیری را در خود جای داده است. منابع دیگر در تصویر به خوبی درک نشده‌اند، از جمله کمان (the Arc)، درست در سمت چپ Sgr A، و رشته‌های فیلامنتی متعدد.
تصویر درونی، قطعه کوچکی را نشان می‌دهد که اخیراً در نور مادون قرمز با تلسکوپ فضایی جیمز وب برای بررسی تأثیر میدان‌های مغناطیسی بر شکل‌گیری ستاره‌ها تصویربرداری شده است.
منبع: ناسا
The Galactic Center in Radio from MeerKAT
2025 April 14
Image Credit: NASA, ESA, CSA, STScI, SARAO, S. Crowe (UVA), J. Bally (CU), R. Fedriani (IAA-CSIC), I. Heywood (Oxford)
تصویر نجومی روز ناسا: حفره‌ای غیرعادی در مریخ
توضیح: چه چیزی این حفره غیرمعمول را در مریخ ایجاد کرده است؟
در واقع، حفره‌های متعددی در این منظره پنیر سوئیسی‌مانند به تصویر کشیده شده است، که همه آنها به جز یکی، زمینی غبارآلود، تاریک و مریخی را در زیر یخ‌های دی اکسید کربن در حال تبخیر و روشن نشان می‌دهند.
غیرمعمول‌ترین حفره در سمت راست بالا است، حدود 100 متر طول دارد و به نظر می‌رسد که به تا ترازی پایین‌تر را سوراخ کرده است. اینکه چرا این حفره وجود دارد و چرا توسط یک دهانه دایره‌ای احاطه شده است موضوعی برای حدس و گمان باقی مانده است، اما یک فرضیه اصلی این است که در اثر برخورد شهاب‌سنگ ایجاد شده است.
حفره‌هایی مانند این، از جذابیت خاصی برخوردار هستند زیرا ممکن است دریچه‌هایی به سطوح پایین‌تر باشند که به سمت غارهای زیرزمینی وسیع گسترش می‌یابند. اگر چنین باشد، این تونل‌های طبیعی نسبتاً در برابر سطح خشن مریخ محافظت می‌شوند و آنها را کاندیدای مناسبی برای نگهداری حیات مریخ می‌کند.
بنابراین، این گودال ها اهداف اصلی برای فضاپیماهای احتمالی آینده، روبات‌ها و حتی کاوشگران بین سیاره‌ای انسانی هستند.
منبع: ناسا
An Unusual Hole in Mars
2025 April 13
Image Credit: NASA, MRO, HiRISE, JPL, U. Arizona
تصویر نجومی روز ناسا: ایستگاه بین‌المللی فضایی به دیدار زهره می‌رود
توضیح: در 5 آوریل یک ویدیوی کاملاً برنامه‌ریزی‌شده با تلسکوپی که از نور درخشان خورشید توسط سایه یک چتر محافظت می‌شد، یک هلال زهره را که در آسمان صاف روز از نزدیکی ساحل، واشنگتن، ایالات متحده در ساعت 11:57 صبح به وقت اقیانوس آرام می‌درخشید، ثبت کرد. آن ویدئو، همچنین، ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) را در این فریم ویدئویی گرفت.
به نظر می‌رسد که این پایگاه مرزی مداری بشری کم‌نور که در فاصله‌ای در حدود 400 کیلومتر دیده می‌شود، در وضعیت مقارنه نزدیک با این سیاره درخشان، از نظر اندازه شبیه به این هلال باریک سیاره‌ای باشد. البته ISS بسیار کوچکتر از زهره است.
سیاره درونی، ناهید، که اکنون به عنوان ستاره صبحگاهی درخشان سیاره زمین ظاهر می‌شود و در آسمان‌های پیش از طلوع بر فراز افق شرقی بالا می‌رود، نزدیک به 45 میلیون کیلومتر از خط ساحلی (واشنگتن/زمین-م) فاصله داشت.
منبع: ناسا
The ISS Meets Venus
2025 April 11
Image Credit & Copyright: A.J. Smadi
تصویر نجومی روز ناسا: 38 ساعت با گروه M81
توضیح: از باغی در سیاره زمین، 38 ساعت نوردهی با یک دوربین و تلسکوپ کوچک این عکس کیهانی از گروه کهکشانی M81 را ایجاد کرده است.
در واقع، کهکشان غالب این گروه، M81، در نزدیکی مرکز قاب با بازوهای مارپیچی بزرگ و یک هسته زرد روشن قرار دارد. M81 که با نام کهکشان بود (Bode’s galaxy) نیز شناخته می‌شود، خود حدود 100000 سال نوری وسعت دارد. نزدیک به بالای قاب، کهکشان نامنظم M82 سیگاری‌شکل قرار دارد.
این زوج کهکشانی برای یک میلیارد سال درگیر نبرد گرانشی بوده‌اند. گرانش هر کهکشان در طول یک سری از برخوردهای نزدیک کیهانی بر دیگری تأثیر عمیقی گذاشته است. آخرین برخورد آنها حدود 100 میلیون سال به طول انجامید و احتمالاً امواج چگالی موّاج را در اطراف M81 ایجاد کرد که منجر به ایجاد مناطق عظیم ستاره‌ساز در امتداد بازوهای مارپیچی M81 شد. M82 نیز با مناطق ستاره‌زایی خشن و برخورد ابرهای گازی چنان پرانرژی باقی ماند که کهکشان اکنون در پرتوهای ایکس می‌درخشد.
در چند میلیارد سال آینده، تداوم برخوردهای گرانشی آنها منجر به ادغام آنها خواهد شد و یک کهکشان واحد باقی خواهد ماند.
یکی دیگر از اعضای گروه، NGC 3077 در زیر و سمت چپ مارپیچ بزرگ M81 قرار دارد.
کهکشان‌های گروه M81 در فاصله 12 میلیون سال نوری دورتر، به سمت صورت فلکی شمالی دب اکبر (خرس بزرگ) دیده می‌شوند.
اما در پیش‌زمینه نزدیک‌تر، تصویر میدان وسیع پر از سحابی‌های شار یکپارچه‌ای (integrated flux nebulae) است که ابرهای بین‌ستاره‌ای ضعیف و غبارآلود آنها، نور ستارگان را در بالای صفحه کهکشان راه شیری خودمان منعکس می‌کنند.
منبع: ناسا
38 Hours with the M81 Group
2025 April 10
Image Credit & Copyright: Daniel Yang K.
تصویر نجومی روز ناسا: HH 49؛ فوّاره بین ستاره‌ای از جیمز وب
توضیح: چه چیزی در نوک این جت بین ستاره‌ای است؟
ابتدا بیایید فوّاره یا جت را در نظر بگیریم: این جت توسط یک منظومه ستاره‌ای که به تازگی شکل گرفته است به بیرون رانده می‌شود و به عنوان هربیگ-هارو 49 (Herbig-Haro 49)(HH 49) فهرست شده است. منظومه ستاره‌ای که این جت را به بیرون می‌راند قابل مشاهده نیست – و در سمت راست پایین قرار دارد.
ساختار مخروطی پیچیده‌ای که در این تصویر فروسرخ توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب نشان داده شده است، شامل جت دیگری به نام HH 50 نیز هست. ذرات جت سریع بر گاز بین ستاره‌ای اطراف تأثیر می‌گذارند و امواج ضربه‌ای را تشکیل می‌دهند که به طور برجسته‌ای در نور فروسرخ می‌درخشند – که در اینجا به صورت برآمدگی‌های قهوه‌ای مایل به قرمز نشان داده شده است.
این تصویر تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) همچنین معمای جسم غیرمعمول در نوک HH 49 را حل کرد: آن جسم یک کهکشان مارپیچی در دوردست‌ها است. بنابراین مرکز آبی یک ستاره نیست، بلکه چندین ستاره است و حلقه‌های مدور اطراف در واقع بازوهای مارپیچی آن کهکشان هستند.
منبع: ناسا
HH 49: Interstellar Jet from Webb
2025 April 9
Image Credit: NASA, ESA, CSA, STScI, JWST
تصویر نجومی روز ناسا: ماه به ملاقات ستاره‌های خواهر (خوشه پروین) می‌رود
توضیح: گاهی اوقات، ماه از خوشه پروین یا هفت‌خواهران (Pleiades) بازدید می‌کند. از نظر فنی، این بدان معناست که مدار ماه ما، آن را مستقیماً در مقابل خوشه ستاره‌ای معروف پروین می‌برد که در دوردست‌ها قرار دارد. اصطلاح فنی این رویداد یک اختفاء یا غیب‌کردن (occultation) است و ماه به دلیل مخفی‌نمودن نادر تمام سیارات و چندین ستاره درخشان معروف، مشهور است.
مدار کج‌شده و دارای حرکت تقدیمی ماه، اختفای خوشه ستاره‌ای هفت خواهران را چندباره (چندگانه) می‌کند، و دوره جاری آن از سال 2023 شروع شده و تا سال 2029 ماهانه ادامه می‌یابد. اما پس از آن، اختفای بعدی تا سال 2042 رخ نخواهد داد.
تصویر نمایش‌داده‌شده که در 1 آوریل از کانتابریای اسپانیا گرفته شده است، ترکیبی از عکس‌هاست که در آن نوردهی‌های پیشین خوشه پروین از یک دوربین و یک مکان واحد را به صورت دیجیتالی به آخرین تصویر اضافه کرده است تا درخشش آبی نمادین این خوشه ستاره‌ای را نشان دهند.
منبع: ناسا
Moon Visits Sister Stars
2025 April 8
Image Credit: Cayetana Saiz
