آیا تا به حال فکر کردهاید که …
- چرا زمین گرد است؟
- آیا زمین کاملاً گرد است؟
- آیا شکل زمین تغییر میکند؟
برخی از حقایق اساسی نجوم وجود دارد که احتمالاً شما آنها را بدیهی میدانید.
برای مثال، زمین گرد است و زمین به دور خورشید میچرخد. با این حال، آیا تا به حال به این فکر کردهاید که این ایدهها چقدر واقعاً انقلابی هستند؟
برای درک بهتر این موضوع، به خارج از خانه بروید. آیا احساس میکنید که روی یک توپ بزرگ و گرد راه میروید؟
آیا احساس میکنید که در حال پرواز به دور خورشید هستید؟ نه!
بر اساس حواس خود، آیا حدس میزنید که زمین گرد است؟
آیا به نظر میرسد که به دور خورشید میچرخید به جای اینکه خورشید به دور زمین بچرخد؟
صدها سال پیش، مردم معتقد بودند که زمین صاف است و خورشید به دور زمین میچرخد.
اکنون میدانیم که اینطور نیست، اما آیا آن باورها در آن زمان واقعاً غیرمنطقی بودند؟ احتمالاً نه!
تکامل دانش علمی ثابت کرده است که وقتی صحبت از نجوم میشود، همیشه نمیتوانید به حواس خود اعتماد کنید.
ما میدانیم که زمین گرد است. اما چرا گرد است؟
و آیا زمین کاملاً گرد است مثل یک توپ لاستیکی؟
بیایید ببینیم علم چه پاسخی برای این سوالات دارد.
دو ویژگی اصلی زمین که شکل آن را تعیین میکنند، جرم و گرانش هستند. این دو ویژگی در واقع به هم مرتبط هستند. جرم، جرمهای دیگر را جذب میکند و نیرویی که ما آن را گرانش مینامیم ایجاد میکند. اجسام کوچکتر، مانند یک ماشین یا خانه، نیروی گرانشی بسیار کمی دارند. اما مقدار جرم در کل زمین بسیار زیاد است و این نیرو را به شدت افزایش میدهد.
دانشمندان نظریهای دارند که حدود ۴.۶ میلیارد سال پیش، منظومه شمسی یک ابر از غبار و گاز بود. همانطور که گرانش این ماده را به هم فشرده کرد، شروع به چرخیدن و تجمع کرد و خورشید، سیارات، ماهها و سایر اجرام فضایی را تشکیل داد. هسته سنگی زمین، اولین قسمتی از سیاره ما بود که شکل گرفت؛ ماده متراکم به مرکز فرو رفت و به هم پیوست. سپس قطعات سبکتر جمع شده و پوسته زمین را تشکیل دادند.
با افزایش جرم زمین از این مواد و افزایش نیروهای گرانشی، این مواد سعی کردند به کارآمدترین شکل ممکن برسند: یک کره.
اگر زمین مکعبی شکل بود، گوشههای آن از مرکز دورتر از سایر نقاط قرار میگرفتند. از آنجا که گرانش به طور مساوی بر همه چیز تأثیر میگذارد، گوشهها باید به مرکز نزدیکتر میشدند.
نتیجهی هموار شدن نقاط ناهموار، این است که شکلی ایجاد میشود که در آن هر نقطه از سطح با مرکز فاصلهی یکسانی دارد. تنها شکلی که با این تعریف مطابقت دارد، کره است. بنابراین، گرانش پاسخ به این سوال است که چرا زمین گرد است!
اگر تصاویری از سیارکهای موجود در فضای بیرونی دیدهاید، ممکن است متوجه شده باشید که برخی از آنها اشکال نامنظم سنگی دارند. این به این دلیل است که آنها به اندازه کافی بزرگ نیستند که خود را به یک کره تبدیل کنند. اگر این سیارکها به رشد و افزایش جرم خود ادامه دهند، در نهایت آنها نیز به شکل کره در خواهند آمد. اخترشناسان این توانایی – یعنی توانایی تشکیل کره – را به عنوان یکی از الزامات برای تعریف یک سیاره محسوب کردهاند!
اگر تصاویر زمین از فضا را دیده باشید، زمین واقعاً مانند یک توپِ کاملاً گرد به نظر میرسد. فضانوردان حتی به آن لقب “مرمر آبی” دادهاند. با این حال، دانشمندان خواهند گفت که زمین کاملاً گرد نیست. شکل واقعی آن بیشتر شبیه به یک بیضوی است.
چرخش مداوم زمین نیروهای گریز از مرکزی (centrifugal forces) ایجاد میکند که باعث میشود زمین در استوا پهنتر از قطبها باشد. چقدر پهنتر؟ حدود ۷۰۰۰۰ فوت (۲۱ کیلومتر) پهنتر! همچنین احتمالاً متوجه شدهاید که سطح زمین صاف نیست. رشتهکوههای بلند و درّههای عمیق اقیانوسی نیز در ایجاد شکل کمی نامنظم زمین کمک میکنند.
شکل زمین نیز ثابت نیست. همیشه در حال تغییر است. گاهی این تغییرات منظم هستند، مانند جزر و مد روزانه که بر اقیانوسها و پوستهی زمین تأثیر میگذارد. سایر تغییرات نامنظم و بسیار کند هستند، مانند حرکت صفحات تکتونیکی زمین. گاهی اوقات بلایای طبیعی میتوانند منجر به تغییرات ناگهانی شوند، مانند زلزلهها، فورانهای آتشفشانی و برخورد شهابسنگها.
در واقع یک شاخه از علم وجود دارد که به اندازهگیری و نظارت بر اندازه و شکل زمین اختصاص دارد. این علم به نام زمینسنجی (geodesy) شناخته میشود و دانشمندان “سازمان ملی ژئودتیک” همواره شکل و اندازه در حال تغییر زمین را تحت نظر دارند.
ما منتظر نظرات شما هستیم.
مترجم و گردآورنده: مهرزاد تاره
منبع اصلی مطلب: wonderopolis.org
