پالئوزوئیک، مزوزوئیک و سنوزوئیک به سه دوره اصلی حیات چند سلولی پیچیده بر روی زمین اشاره دارند. در زبان یونانی، این کلمات به معنای “زندگی باستان”، “زندگی میانی” و “زندگی جدید” هستند. پالئوزوئیک از 542 تا 251 میلیون سال پیش، مزوزوئیک از 251 تا 65.5 میلیون سال پیش و سنوزوئیک از 65.5 میلیون سال پیش تا امروز امتداد دارد.
به بیان بسیار گسترده، می‌توان دوره پالئوزوئیک را عصر بی مهرگان، گیاهان خشکی، دوزیستان، و سیناپسیدها (اجداد پستانداران) در نظر گرفت، مزوزوئیک عصر خزندگان (به ویژه دایناسورها) بود، و سنوزوئیک عصر پستانداران است. از زمان ابداع این اصطلاحات، معلوم شد که حیات چند سلولی پیچیده در واقع حدود 60 میلیون سال قبل از شروع پالئوزوئیک وجود داشته است. از این زندگی ماقبل پالئوزویک، به عنوان جانوران ادیاکران (Ediacaran fauna) یاد می‌شود.
پالئوزوئیک حدود 542 میلیون سال پیش آغاز شد، زمانی که زمین عاری از حیات بود و همه موجودات زنده آبزی بودند. اقیانوس‌ها پر از موجودات کوچک و ساده‌ی ادیاکران، مانند تریلوبیت‌ها، کیسه‌تنان (بستگان عروس دریایی) و موجودات “فرش‌مانند” و “کیسه‌مانند” بودند. به سرعت، این جانوران ادیاکاران منقرض شدند و با مجموعه‌ای از موجودات زنده که به سرعت در حال تنوع بودند جایگزین شدند؛ موحودات اولیه‌ای که اجداد اولیه تقریباً همه گونه‌های جانوری امروزی را می‌ساختند. این دوره کوتاه ناگهانی، امروزه به عنوان انفجار کامبرین (Cambrian explosion) شناخته می‌شود.
برخی از مهمترین نقاط عطف تکاملی در بقیه دوره پالئوزوئیک رخ داده است. حیوانات از میانگین طول تنها چند اینچ به انواعی بسیار بزرگتر از انسان‌ها رشد کردند، از جمله ماهی شکارچی دانکلئوستئوس (Dunkleosteus)، که طول آن به 6 متر (20 فوت) رسید و اولین ابرشکارگر مهره‌دار بود. دانکلئوستئوس‌ها حدود 370-360 میلیون سال پیش در دریاهای کم عمق دوره دوونین زندگی می کردند. زندگی از حالت کاملاً دریایی به زندگی بر روی خشکی تغییر یافت، فرآیندی که با گیاهان اولیه، حدود 475 میلیون سال پیش یا بیشتر آغاز شد و تا حدود 380 میلیون سال پیش که اولین درختان شناخته شده شروع به تشکیل جنگل کردند، تکمیل نشد. پالئوزوئیک با بزرگترین انقراض دسته جمعی تاریخ، انقراض پرمین-تریاس، که حدود 90 درصد از تمام گونه‌های جانوری روی این سیاره را از بین برد، به پایان رسید.
مزوزوئیک تحت سیطره انواع مختلفی از خزندگان بود، از جمله پتروسورها (pterosaurs) که هوا را اشغال می‌کردند و اولین مهره‌داران پرنده بودند؛ ایکتیوسورها (ichthyosaurs) و پلسیوسورها (plesiosaurs)، خزندگان دریایی که اقیانوس‌ها را اشغال کرده بودند؛ ساروپودها (sauropods)، دایناسورهای بزرگ چهارپا که گیاهخواران اصلی آن زمان بودند؛ تروپودها (theropods) از جمله تیرانوزوروس رکس (Tyrannosaurus rex)، دایناسورهای گوشتخواری که روی دو پا راه می‌رفتند، و دایناسورهای متعدد دیگری که از زره‌ها و اندام‌های ویژه دیگر استفاده می‌کردند تا توسط دیگر شکارچیان خورده نشوند. گیاهان و جانوران مزوزوئیک بویژه دایناسورها توسط مستندها و فیلم‌های مختلف به خوبی مشهور هستند.
سنوزوئیک، جدیدترین دوران زمین‌شناسی، با پستاندارانی مشخص می‌شود که از انقراض دسته جمعی که دایناسورها را نابود کرد، جان سالم به در بردند و بر سیاره زمین تسلط یافتند. پرندگان، که از گروهی از دایناسورهای تروپود (theropod dinosaurs) تکامل یافته بودند، تکامل یافتند و آسمان را به تسخیر خود درآوردند، در حالی که ماهی‌ها و نهنگ‌ها دریاها را اشغال کردند. پستاندارانی با اندازه‌های مختلف تکامل یافتند، اگرچه در حالت متعادل و معمول، کوچکتر از دایناسورها بودند. انشعابات و گروه‌های متنوعی از پستانداران شکارچی و گیاهخوار تکامل یافتند، که با تکامل انسان‌ها، باهوش‌ترین گونه‌ای که سیاره تا به حال دیده بود، به اوج خود رسید.
منبع مطلب: infobloom.com
نویسنده: Michael Anissimov
