برگزاری کارگاه نجوم توسط عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پایه در پژوهش‌سرای دانش‌آموزی غضنفریان
در راستای اجرای تفاهم‌نامه‌های همکاری بین دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان و اداره کل آموزش و پرورش استان زنجان، یک کارگاه آموزشی با موضوع فیزیک نجوم در روز دوشنبه مورخ ۳۰ بهمن ۱۴۰۲، از ساعت ۱۶ تا ۱۷:۳۰، در محل پژوهش‌سرای دانش‌آموزی امیر اعلم غضنفریان شهر زنجان با حضور بیش از 40 نفر از دانش‌آموزان عضو پژوهش‌سرا و برخی از والدین آنها برگزار شد.
سخنران این کارگاه آموزشی که با دعوت مدیران پژوهش‌سرا و هماهنگی با خانه علم دانشگاه، در محل پژوهش‌سرا حاضر شده بودند، جناب آقای دکتر حسین حقی، دانشیار دانشکده فیزیک دانشگاه تحصیلات تکمیلی و سرپرست تیم ملی المپیاد جهانی نجوم و اخترفیزیک ایران بود. مخاطبان اصلی این کارگاه، دانش‌آموزانی از گروه‌های سنی مختلف و از پایه‌های ابتدایی تا متوسطه اول و‌دوم بودند.
هدف از برگزاری این کارگاه، آشنایی بیشتر دانش‌آموزان با علم نجوم و جلوه‌های جدیدی از آن بود. در این کارگاه، مباحث مختلفی درباره فیزیک نجوم مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.برخی از محورهای اصلی که در این کارگاه مطرح شدند، عبارت بودند از: اندازه‌گیری فواصل نجومی در منظومه شمسی و کیهان، سیارات و قمرهای آنها، سفر انسان به فضا و تاریخچه آن، موجودات فضایی و احتمال وجود آنها، کهکشان‌ها و انواع آنها، عالم و مرز آن، ستاره‌ها و چگونگی تشکیل و مرگ آنها، خوشه‌های ستاره‌ای و انواع آنها، ماده تاریک و اثر آن بر روی کیهان، ذرات بنیادی و نظریه‌های جدید در فیزیک.
لازم به ذکر است که این کارگاه با استقبال خوب دانش‌آموزان و والدین آنها مواجه شد. دانش‌آموزان با شوق و علاقه به مباحث مطرح‌شده گوش دادند و سوالات خود را از سخنران گرامی و دانشمند کارگاه پرسیدند. ایشان نیز با صبر و حوصله به سوالات آنها پاسخ دادند و سعی داشتند تا مفاهیم پیچیده علم نجوم را به زبان ساده و مثال‌های قابل فهم توضیح دهند.
تصاویری منتخب از این کارگاه در بخش زیر به نمایش درآمده است.
سیاهچاله‌ها چطور کار می‌کنند؟
شاید شنیده باشید که یکی می‌گوید: “میز من تبدیل به سیاه چاله شده!”. ممکن است یک برنامه نجومی را در تلویزیون دیده باشید یا مقاله‌ای در مجله‌ای در مورد سیاهچاله‌ها خوانده باشید. این‌اشیاء عجیب و غریب از زمانی که توسط نظریه نسبیت عام اینشتین در سال ۱۹۱۵ پیش‌بینی شدند، تخیل ما را به خود جلب کرده‌اند.
سیاهچاله‌ها چیستند؟ آیا آنها واقعاً وجود دارند؟ چگونه می‌توانیم آنها را پیدا کنیم؟ در این مقاله به بررسی سیاهچاله‌ها می‌پردازیم و به تمامی این سؤالات پاسخ می‌دهیم!
آغاز حیات از سنگ‌ها
چهار و نیم میلیارد سال پیش، زمین جوان یک مکان جهنمی بود: هرج و مرج و آشفتگی‌هایی که از برخورد شهاب‌سنگ‌ها ایجاد می‌شوند، آتشفشان‌هایی که گازهای مضر را متصاعد می‌کنند و رعد و برق‌هایی که از طریق یک جو نازک و داغ به زمین برخورد می‌کنند، وضعیت عادی سیاره را تشکیل می‌دادند. سپس، در فرایندی که دانشمندان را برای دهه‌ها گیج کرده است، زندگی ظهور کرد. اما چگونه؟
آغاز حیات از سنگ‌ها (Life’s Rocky Start)، یک مستند جذاب دیگر از نووا (NOVA PBS) محصول سال 2018 است که ارتباط شگفت‌انگیز بین سنگ‌ها، مواد معدنی و حیات روی زمین را بررسی می‌کند. این مستند، نقدهای مثبتی از منتقدان و بینندگان دریافت کرده است، و روایت جذاب، تصاویر بصری خیره‌کننده و بینشهای علمی آن را ستوده‌اند.
موضوع اصلی این مستند تکامل مشترک زمین و حیات و تأثیر آنها بر یکدیگر در طی میلیاردها سال است. این مستند، کانی‌شناس رابرت هازن (Robert Hazen) را دنبال می‌کند که در سراسر جهان، از بازارهای باستانی مراکش تا مناطق دورافتاده استرالیا، سفر می‌کند تا اسرار چگونگی شکل‌گیری سنگ‌ها و کانی‌ها، تنوع آنها، و تأثیرشان بر ما را کشف کند
مستند آغاز حیات از سنگ‌ها در سال 2016 با کارگردانی داگ همیلتون (Doug Hamilton) ساخته شده است که سابقه ساخت مستندهای تحسین شده دیگری مانند آمریکای همیلتون (Hamilton’s America) و گیاه‌شناسی آرزو (The Bontany of Desire) را نیز در کارنامه خود دارد.
این مستند از تکنیک‌های داستان‌سرایی مختلفی برای انتقال پیام خود استفاده می‌کند، که از جمله می‌توان به تصاویری جذاب از مناظر زمین، انیمیشن‌هایی از فرآیندهای زمین‌شناسی، مصاحبه با دانشمندان و مردم محلی اشاره نمود. این مستند هم‌چنین به برخی از آخرین اکتشافات و آزمایشات در زمینه کانی‌شناسی و اختر زیست‌شناسی مانند منشأ آب در زمین اشاره دارد، و به ما نشان می‌دهد که چقدر برای بقاء و رفاه خود به سنگ‌ها و مواد معدنی وابسته هستیم و چگونه اعمال ما بر محیط زیست و آینده زندگی تأثیر می‌گذارد.
تصویر نجومی روز ناسا: نگاهی به مسیه106 (M106)
مسیه 106 (Messier 106) کهکشان مارپیچی بزرگ درخشان زیبا، بر این منظره کیهانی مسلط است.
این میدان دید تلسکوپی تقریباً دو درجه‌ای، رو به سوی صورت فلکی سگان شکاری (Canes Venatici) در نزدیکی دسته دب اکبر دارد.
M106 که با نام NGC 4258 نیز شناخته می‌شود، حدود 80000 سال نوری عرض و 23.5 میلیون سال نوری از ما فاصله دارد و بزرگترین عضو گروه کهکشان تازی‌های 2 (Canes II) است.
برای یک کهکشان خیلی خیلی دور، فاصله تا M106 تا حد خوبی معلوم است، چرا که می‌توان مستقیماً با ردیابی میزر قابل توجه این کهکشان (maser) یا گسیلش لیزر ریزموج، فاصله آن را اندازه‌گیری کرد.
انتشار میزر (maser emission) که بسیار نادر است اما به طور طبیعی رخ می‌دهد، توسط مولکولهای آب در ابرهای مولکولی که به دور هسته کهکشانی فعال آن می‌چرخند، تولید می‌شود.
یکی دیگر از کهکشان‌های مارپیچی برجسته در صحنه، که تقریباً به صورت لبه‌ای دیده می‌شود، NGC 4217 در زیر و سمت راست M106 است.
فاصله تا NGC 4217 خیلی کمتر معلوم شده است ولی تخمین زده می‌شود حدود 60 میلیون سال نوری باشد، اما ستاره‌های پره‌دار درخشان در پیش‌زمینه تصویر، در داخل کهکشان راه شیری ما قرار دارند.
منبع: ناسا