تصویر نجومی روز ناسا: NGC 6744، کهکشان مارپیچی
توضیح: NGC 6744، کهکشان مارپیچی بزرگ و زیبا، تقریباً 175000 سال نوری وسعت دارد و بزرگتر از کهکشان راه شیری ماست. این کهکشان در فاصله 30 میلیون سال نوری در صورت فلکی جنوبی طاووس (Pavo) قرار دارد، اما تنها به صورت یک لکه ضعیف در چشمی یک تلسکوپ کوچک ظاهر میشود.
ما در این پرتره کهکشانی عمیق و با جزئیات، قرص این جهان جزیرهای نزدیک به خودمان را میبینیم که به سمت خط دید ما کج شده است، یک تصویر تلسکوپی که منطقهای به اندازه زاویهای یک ماه کامل را در بر میگیرد.
در تصویر، هسته مایل به زرد طویل کهکشان غولپیکر، تحت سلطه نور ستارههای قدیمی و خنک قرار دارد. فراتر از هسته، بازوهای مارپیچی بزرگ، پر از خوشههای ستارهای جوان آبی است، و با نواحی شکلگیرنده ستارهای مایل به صورتی خالخالی شده است. یک بازوی دراز کهکشان، از میان کهکشان ماهوارهای کوچکتر NGC 6744A در سمت چپ بالا عبور میکند. همدم کهکشانی NGC 6744 (کهکشان اقماری یا ماهوارهای همراه آن-م)، یادآور کهکشان ماهوارهای راه شیری، ابر ماژلانی بزرگ (Large Magellanic Cloud) است.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: ریگل و سحابی سر جادوگر
توضیح: با نور ستارگان، این چهره وهمآور در تاریکی، با نیمرخی کج میدرخشد که نام محبوب آن، سحابی سر جادوگر (Witch Head Nebula) را تداعی میکند. در واقع، این پرتره تلسکوپی جذاب این تصور را ایجاد میکند که یک جادوگر، نگاه خود را به ستاره ابرغول درخشان صورت فلکی جبار، موسوم به ریگل یا پای جبار (Rigel)، خیره کرده است.
سحابی سر جادوگر که به طور رسمی با نام IC 2118 شناخته میشود، حدود 50 سال نوری وسعت دارد و از دانههای غبار بین ستارهای تشکیل شده است که نور ستاره ریگل را منعکس میکنند. رنگ سحابی سر جادوگر نه تنها به دلیل نور آبی شدید ریگل است، بلکه به این دلیل است که دانههای غبار، نور آبی را موثرتر از قرمز پراکنده میکنند. همین فرآیند فیزیکی باعث میشود که آسمان روز زمین، آبی به نظر برسد، اگرچه پراکندهکنندههای جو زمین مولکولهای نیتروژن و اکسیژن هستند.
ریگل و این تاج کیهانی غبارآلود حدود 800 سال نوری از ما فاصله دارند.
شاید هنوز هم چند جادوگر را امشب در محله خود ببینید (اشاره به مراسم غربی جشن هالووین-م)، پس هالووین ایمن و مبارکی داشته باشید!
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: NGC 7635؛ سحابی حباب
توضیح: چه چیزی این حباب فضایی عظیم را ایجاد کرد؟ این شبخ سرمانند وسوسهانگیز که توسط وزش باد ستارهای ایجاد شده است با نام NGC 7635 فهرستبندی شده است، اما به طور ساده به عنوان سحابی حباب (Bubble Nebula) شناخته میشود.
این نمای تأثیرگذار از یک نوردهی طولانی برای آشکار کردن جزئیات پیچیده این حباب کیهانی و محیط آن استفاده کرده است.
اگرچه این حباب با قطر 10 سال نوری ظریف به نظر میرسد، شواهدی از فرآیندهای خشن در حال انجام نشان میدهد.
در اینجا در بالا و سمت راست مرکز حباب، یک ستاره داغ درخشان در غبار بازتابنده سحابی جای گرفته است. باد شدید ستارهای و تشعشعات شدید ستاره، که احتمالاً جرمی 10 تا 20 برابر خورشید دارد، ساختار گاز درخشان را در برابر مواد متراکمتر در ابر مولکولی اطراف، به سمت بیرون منفجر کرده است.
سحابی حباب جذاب در فاصله 11000 سال نوری از ما و به سمت صورت فلکی پر افتخار ذاتالکرسی (Cassiopeia) قرار دارد.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: NGC 602؛ ستارهها در برابر ستونها از وب
توضیح: این ستارهها در حال تخریب آن ستونها هستند. به طور خاص، برخی از ستارگان تازه تشکیلشده در مرکز تصویر، نوری چنان پرانرژی ساطع میکنند که گاز و غبار موجود در ستونهای اطراف را تبخیر میکند. به طور همزمان، خود ستونها هنوز در تلاش برای تشکیل ستارههای جدید هستند.
کل این شرایط مربوط به خوشه ستارهای NGC 602 است و این منظره جدید، توسط تلسکوپ فضایی وب در چندین رنگ مادون قرمز گرفته شده است.
برای مقایسه، یک تصویر دیگر، همان خوشه ستارهای را در نور مرئی نشان میدهد که قبلا توسط تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده بود.
NGC 602 در نزدیکی محیط ابر ماژلانی کوچک (SMC)، کهکشان اقماری کوچک کهکشان راه شیری ما، قرار دارد.
در فاصله تخمینی SMC، تصویر مشخص شده حدود 200 سال نوری را در بر میگیرد.
مجموعهای وسوسهانگیز از کهکشانهای پسزمینه نیز در تصویر قابل مشاهده هستند – بیشتر در اطراف لبهها – که حداقل صدها میلیون سال نوری دورتر هستند.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: استیو؛ رودخانهای درخشان بر فراز فرانسه
توضیح: گاهی رودخانهای از گاز داغ از بالای سر شما میگذرد. در این مورد، رودخانه یک افزایش سرعت انتشار حرارتی قوی (یا به طور مخفف استیو-م) (Thermal Emission Velocity Enhancement/STEVE) ایجاد کرد که به رنگ قرمز، سفید و صورتی روشن میدرخشید.
جزئیات نحوه کار STEVE ها همچنان موضوع تحقیقاتی است، اما شواهد اخیر نشان میدهد که درخشش آنها ناشی از یک رودخانه سریع متحرک از یونهای داغ است که در بیش از صد کیلومتر در بالای جو زمین، یعنی یونوسفر (ionosphere)، جریان دارند.
درخشش قرمز گستردهتر ممکن است مربوط به استیو روان باشد، اما ممکن است یک قوس قرمز شفق پایدار (Stable Auroral Red/SAR) باشد، یعنی یک درخشش کلیتر مرتبط با گرما.
تصویر نمایشدادهشده که در اوایل این ماه در کوت دوپال (Côte d’Opale)، فرانسه گرفته شده است، یک تصویر ترکیبی دیجیتالی با زاویه دید وسیع است که با تشکیل قوس استیو تقریباً بالای سر ساخته شده است. اگرچه این ظهور فقط چند دقیقه طول کشید، اما این مدت به اندازه کافی طولانی بود تا عکاس نجومی زوداندیش بتواند عکس را بگیرد — آیا میتوانید او را پیدا کنید؟
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: LDN 43: سحابی خفاش کیهانی
توضیح: ترسناکترین سحابی در کهکشان کدام است؟ یکی از مدعیان LDN 43 است که شباهت شگفتانگیزی به خفاش کیهانی وسیعی دارد که در یک شب تاریک هالووین در میان ستارگان پرواز میکند.
این ابر مولکولی که در فاصله 1400 سال نوری از ما در صورت فلکی مار افسای (Ophiuchus) قرار دارد، آنقدر متراکم است که نه تنها نور ستارگان پسزمینه، بلکه نور حاصل از گازهای روشنشده توسط سحابی بازتابی LBN 7 (reflection nebula LBN 7) در نزدیکیاش را مسدود میکند.
این رشته با طول 12 سال نوری متشکل از گاز و غبار، ضمن اینکه آنقدر دور است که نمیتواند قاصد مرگ باشد (اشاره به افسانهها درباره خفاش-م)، در واقع یک پرورشگاه ستارهای است.
این خفاش که با نور وهمآوری میدرخشد، از درون با گرههای گازی متراکمی که به تازگی ستارههای جوانی را ساختهاند، روشن میشود.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: فانتومها در ذاتالکرسی
توضیح: این اشکال رونده با شمایل روشن، در مقیاس کیهانی شبحمانند به نظر میرسند، این منظره آسمان رنگارنگ، یک نمای تلسکوپی به سمت صورت فلکی ذاتالکرسی (Cassiopeia) است که ابرهای دنبالهدارمانند IC 59 (سمت چپ) و IC 63 را نمایش میدهد.
با فاصله حدود 600 سال نوری از ما، این ابرها در واقع ارواح نیستند. آنها به آرامی تحتتأثیر تشعشعات پرانرژی ستاره گاما ذاتالکرسی داغ و درخشان، ناپدید می شوند. گاما ذاتالکرسی (Gamma Cas) از نظر فیزیکی تنها در فاصله 3 تا 4 سال نوری از این سحابیها قرار دارد و درست بالای لبه سمت راست قاب قرار دارد.
کمی نزدیکتر به گاما ذاتالکرسی، IC 63 تحت سلطه نور قرمز هیدروژن-آلفا (red H-alpha) است که به عنوان اتمهای هیدروژن یونیزه شده توسط تابش فرابنفش این ستاره داغ با الکترونها بازترکیب میشوند.
دورتر از ستاره، IC 59 گسیل هیدورژن-آلفا کمتری را نشان میدهد، اما بیشتر از آن رنگ آبی مشخصه نور ستاره منعکسشده از غبار را نمایش میدهد.
در فاصله تخمینی ظواهر بین ستارهای، این میدان دید بیش از 1 درجه یا 10 سال نوری گستره دارد.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: خوشه ستارهای کروی NGC 6752
توضیح: در فاصله 13000 سال نوری، به سمت صورت فلکی جنوبی طاووس (Pavo)، خوشه ستارهای کروی، NGC 6752، در هاله کهکشان راه شیری ما پرسه میزند.
NGC 6752 با بیش از 10 میلیارد سال قدمت، پس از خوشههای امگا قنطورس (Omega Centaur)، 47 توکانا (47 Tucanae) و مسیه 22 (Messier 22) در جایگاه چهارمین خوشه کروی درخشان در آسمان شب سیاره زمین قرار دارد.
این خوشه، بیش از 100 هزار ستاره را در کرهای به قطر حدود 100 سال نوری نگه میدارد. اکتشافات تلسکوپی NGC 6752 نشان میدهد که بخش قابل توجهی از ستارههای نزدیک به هسته خوشه، منظومههای ستارهای چندگانه هستند. این اکتشافات، همچنین, حضور ستارگان آبی سرگردان را نشان میدهند، ستارگانی که به نظر میرسد برای وجود در یک خوشهای که پیشبینی می شود ستارگان آن حداقل دو برابر خورشید سن داشته باشند بسیار جوان و پرجرم هستند. گمان میرود که این ستارگان آبی سرگردان از ادغام و برخورد ستارهها در این محیط متراکم ستارهای در هسته خوشه تشکیل شدهاند.
این تصویر ترکیبی رنگی واضح، همچنین، ستارگان غول سرخ باستانی خوشه را در رنگهای زرد نشان میدهد. (توجه: ستاره آبی درخشان و سیخدار در حدود ساعت 8 از مرکز خوشه، یک ستاره پیشزمینه (واقع در راه شیری-م) در امتداد خط دید منتهی به NGC 6752 است).
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: M16؛ ستونهای آفرینش ستاره
توضیح: این ستونهای تاریک ممکن است مخرب به نظر برسند، اما در حال آفرینش و خلق ستارهها هستند.
این عکس از ستونها متعلق به سحابی عقاب (Eagle Nebula)، نور مرئی گرفتهشده با تلسکوپ فضایی هابل را با تصاویر فروسرخ گرفتهشده با تلسکوپ فضایی جیمز وب را با هم ترکیب میکند تا گلبولهای گازی تبخیر شونده (evaporating gaseous globules) (EGG) را که از ستونهای گاز هیدروژن مولکولی و غبار بیرون میآیند، برجستهتر به نمایش بگذارد.
طول این ستونهای غولپیکر چند سال نوری است و به قدری متراکم هستند که گاز داخلی آنها به صورت گرانشی منقبض میشود و ستارهها را تشکیل میدهند.
در انتهای هر ستون، تابش شدید ستارههای جوان درخشان باعث میشود که مواد با چگالی کم بجوشند و پرورشگاههای ستارهای از گلبولهای گازی تبخیر شونده متراکم را در معرض دید قرار دهند.
سحابی عقاب، همراه با خوشه ستارهای باز M16، در فاصله 7000 سال نوری از ما قرار دارد.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: دنبالهدار چوچینشان-اطلس بر فراز کالیفرنیا
توضیح: دمهای دنبالهدار چوچینشان-اطلس (C/2023 A3 (Tsuchinshan–ATLAS)) یک منظره تماشایی بود.
در تصویر، چوچینشان-اطلس، هفته گذشته، در نزدیکی اوج چشمگیر خود بر فراز کوههای شرقی سیرا در کالیفرنیا، ایالات متحده آمریکا ثبت شد.
این دنبالهدار نه تنها یک دم درخشان را نشان داد، بلکه یک ضد دم یا پاد دم (anti-tail) کاملاً در جهت مخالف نیز نشان داد. خوشه ستارهای کروی M5 را میتوان در سمت راست و در دوردست مشاهده کرد.
با نزدیکشدن دنبالهدار، مشخص نبود که آیا این کوه یخ در حال فروپاشی با گرمشدن در زیر نور شدید خورشید کاملاً متلاشی میشود یا خیر. در واقعیت، این دنبالهدار زنده ماند تا در شب از هر ستارهای درخشانتر شود (بزرگی روشنایی 4.9-)، اما متأسفانه بعدتر آنقدر در مقابل خورشید قرار گرفت که برای بسیاری از رصدگران معمولی دشوار بود که مکانش را پیدا کنند. اینکه دنبالهدار چوچینشان-اطلس به عنوان دنبالهدار بزرگ (Great Comet) سال 2024 شناخته شود یا نه تا حدی بستگی به این دارد که دنبالهدار در راه، ستاره دنبالهدار اطلس (C/2024 S1 (ATLAS)) در دو هفته آینده چقدر چشمگیر خواهد شد.
منبع: ناسا