تصویر نجومی روز ناسا: گایا نمایی از بالای کهکشان ما را بازسازی کرده است
توضیح: کهکشان راه شیری ما از بالا چگونه به نظر می‌رسد؟
از آنجا که ما در داخل آن هستیم، بشریت نمی‌تواند تصویر واقعی از آن داشته باشد. با این حال، اخیراً چنین نقشه‌ای با استفاده از داده‌های مکانی بیش از یک میلیارد ستاره از ماموریت گایای (Gaia mission) آژانس فضایی اروپا (ESA) تهیه شده است.
تصویر حاصل نشان می‌دهد که درست مانند بسیاری از کهکشان‌های مارپیچی دیگر، راه شیری ما نیز دارای بازوهای مارپیچی مشخصی است. خورشید ما و بیشتر ستارگان درخشانی که در شب می‌بینیم، فقط در یک بازو قرار دارند: بازوی شکارچی یا جبّار (Orion).
داده‌های گایا، نشانه‌های قبلی مبنی بر اینکه راه شیری ما بیش از دو بازوی مارپیچی دارد را تقویت می‌کند. مرکز کهکشان ما دارای یک میله یا نوار برجسته است. رنگ‌های دیسک نازک کهکشان ما عمدتاً از گرد و غبار تیره، ستارگان آبی روشن و سحابی‌های نشری قرمز ناشی می‌شود.
اگرچه تجزیه و تحلیل داده‌ها همچنان در حال انجام است، گایا در ماه مارس پس از یک ماموریت جانشینی، غیرفعال شد.
منبع: ناسا
Gaia Reconstructs a Top View of our Galaxy
2025 May 13
Illustration Credit: ESA, Gaia, DPAC, Stefan Payne-Wardenaar
تصویر نجومی روز ناسا: سطح زهره از دید ونرا ۱۴
توضیح: اگر می‌توانستید روی زهره بایستید، چه می‌دیدید؟
تصویر، منظره‌ای از ونرا ۱۴ (Venera 14)، یک کاوشگر رباتیک شوروی است که در مارس ۱۹۸۲ با چتر نجات و ترمز هوایی از میان جو غلیظ زهره پایین آمد.
منظره متروکی که این کاوشگر دید شامل سنگ‌های صاف، زمین‌های وسیع خالی و آسمانی بی‌شکل بر فراز فوئبه رجیو (Phoebe Regio) در نزدیکی خط استوای زهره بود. در پایین سمت چپ، نفوذسنج فضاپیما قرار دارد که برای اندازه‌گیری‌های علمی استفاده می‌شود، در حالی که قطعه نور در سمت راست به عنوان بخشی از یک کلاهک لنزی بیرون زده است.
فضاپیمای محکم ونرا با تحمل دمای نزدیک به ۴۵۰ درجه سانتیگراد و فشار ۷۵ برابر فشار زمین، تنها حدود یک ساعت دوام آورد. اگرچه داده‌های ونرا ۱۴ بیش از ۴۰ سال پیش به سراسر منظومه شمسی داخلی ارسال شد، پردازش دیجیتال و ادغام تصاویر غیرمعمول ونرا حتی امروز نیز ادامه دارد.
تجزیه و تحلیل‌های اخیر از اندازه‌گیری‌های مادون قرمز انجام شده توسط فضاپیمای مدارگرد ونوس اکسپرس آژانس فضایی اروپا نشان می‌دهد که ممکن است در حال حاضر آتشفشان‌های فعالی در زهره وجود داشته باشند.
منبع: ناسا
The Surface of Venus from Venera 14
2025 May 11
Image Credit: Soviet Planetary Exploration Program, Venera 14;
Processing & Copyright: Donald Mitchell & Michael Carroll (used with permission)
تصویر نجومی روز ناسا: یوگی و دوستان در حالت سه‌بعدی
توضیح: این تصویر از ژوئیه ۱۹۹۷، یک سطح شیب‌دار از کاوشگر ردیاب یا Pathfinder، ربات مریخ‌نورد رهگذر یا Sojourner، کیسه‌های هوای فرود خالی از باد، یک کاناپه، Barnacle Bill و Yogi Rock را همه با هم در این نمای استریو سه‌بعدی از سطح مریخ نشان می‌دهد.
Barnacle Bill سنگی است که درست سمت چپ Sojourner به اندازه گربه و مجهز به پنل خورشیدی قرار دارد. Yogi تخته سنگ بزرگ و دوست‌داشتنی در بالا سمت راست است. “کاناپه” آن سنگ زاویه‌دار با ظاهر دوستانه‌ای است که در نزدیکی مرکز افق قابل مشاهده است.
برای داشتن یک نمای سه‌بعدی چشمگیر، با عینک قرمز/آبی (یا فقط یک تکه پلاستیک قرمز شفاف را روی چشم چپ خود و آبی یا سبز را روی چشم راست خود نگه دارید) به تصویر نگاه کنید.
این نمای استریو توسط دوربین فوق‌العاده Imager for Mars Pathfinder (IMP) ثبت شده است. IMP دارای دو مسیر نوری برای تصویربرداری استریو و مسافت‌یابی بود و به مجموعه‌ای از فیلترهای رنگی برای تجزیه و تحلیل طیفی مجهز شده بود. IMP که به عنوان اولین رصدخانه نجومی در مریخ فعالیت می‌کرد، تصاویری از خورشید و دیموس (Deimos)، کوچکترین قمر از دو قمر کوچک مریخ، را نیز ثبت کرد.
منبع: ناسا
Yogi and Friends in 3D
2025 May 10
Image Credit: Mars Pathfinder Mission, JPL, NASA
تصویر نجومی روز ناسا: M1؛ خرچنگ در حال گسترش باورنکردنی
توضیح: سحابی خرچنگ (Crab Nebula) که با نام M1 فهرست‌بندی شده است، اولین مورد در فهرست معروف شارل مسیه (Charles Messier) از اجرامی است که دنباله‌دار نیستند.
در واقع، سحابی خرچنگ اکنون به عنوان بقایای یک ابرنواختر، ابری در حال گسترش از بقایای انفجار مرگبار یک ستاره عظیم، شناخته می‌شود. تولد خشونت‌آمیز خرچنگ توسط ستاره‌شناسان در سال ۱۰۵۴ میلادی مشاهده شد.
این سحابی که تقریباً ۱۰ سال نوری وسعت دارد، هنوز با سرعت حدود ۱۵۰۰ کیلومتر در ثانیه در حال گسترش است. می‌توانید با مقایسه این تصاویر واضح از تلسکوپ فضایی هابل و تلسکوپ فضایی جیمز وب، این انبساط را مشاهده کنید. رشته‌های پویا و تکه‌تکه شده خرچنگ در سال ۲۰۰۵ توسط هابل در نور مرئی و در سال ۲۰۲۳ توسط وب در نور مادون قرمز ثبت شده‌اند.
این سخت‌پوست کیهانی در فاصله حدود ۶۵۰۰ سال نوری از ما در صورت فلکی ثور (constellation Taurus) قرار دارد.
منبع: ناسا
M1: The Incredible Expanding Crab
2025 May 8
Image Credit: NASA, ESA, CSA, STScI; Jeff Hester (ASU), Allison Loll (ASU), Tea Temim (Princeton University)
تصویر نجومی روز ناسا: جنگ کهکشان‌ها؛ M81 در برابر M82
توضیح: در گوشه بالا سمت چپ، که با بازوهای آبی احاطه شده و با سحابی‌های قرمز نقطه‌گذاری شده است، کهکشان مارپیچی M81 قرار دارد.
در گوشه پایین سمت راست، که با یک خط مرکزی روشن مشخص شده و با گاز قرمز درخشان احاطه شده است، کهکشان نامنظم M82 قرار دارد.
این منظره خیره‌کننده، این دو کهکشان عظیم را نشان می‌دهد که مانند میلیاردها سال گذشته، در نبرد گرانشی با یکدیگر گیر افتاده‌اند. گرانش هر کهکشان در طول هر صد میلیون سالی که می‌گذرد، به طرز چشمگیری بر دیگری تأثیر می‌گذارد. در آخرین دور، گرانش M82 احتمالاً امواج چگالی را که در اطراف M81 موج می‌زنند، افزایش داده و منجر به غنای بازوهای مارپیچی M81 شده است. اما M81 از خود مناطق تشکیل ستاره‌ای خشن و ابرهای گازی برخوردی را در M82 به جا گذاشته است به نحوی که کهکشان در اشعه ایکس می‌درخشد.
این نبرد بزرگ از زمین، از میان تابش ضعیف یک سحابی شار یکپارچه (Integrated Flux Nebula)، یک مجموعه کمتر مطالعه شده از ابرهای گاز و غبار پراکنده در کهکشان راه شیری ما، دیده می‌شود.
در عرض چند میلیارد سال آینده، تنها یک کهکشان باقی خواهد ماند.
منبع: ناسا
Galaxy Wars: M81 versus M82
2025 May 7
Image Credit & Copyright: Collaborative Astrophotography Team (CAT)
تصویر نجومی روز ناسا: خطوط سیاره‌ای در سراسر آب
توضیح: چه چیزی باعث ایجاد این خطوط شده است؟
اشیاء در آسمان گاهی اوقات به صورت خطوطی در آب منعکس می‌شوند – اما چرا؟ اگر سطح آب صاف باشد، اشیاء منعکس‌شده نیز عیناً – به صورت لکه – ظاهر می‌شوند. اما اگر آب متلاطم باشد، مکان‌های زیادی وجود دارد که نور آن جسم می‌تواند از آب منعکس شود و همچنان به شما برسد – و بنابراین با هم، معمولاً، یک خط تشکیل می‌دهند. همین اثر اغلب برای خورشید، درست قبل از غروب خورشید و درست بعد از طلوع خورشید هم دیده می‌شود.
حدود 10 روز پیش در ایبیزا (Ibiza)، اسپانیا، تصاویری از ماه در حال غروب، زهره (بالا) و زحل (راست، کم‌نور) هم به صورت مستقیم و هم به صورت انعکاس خطی از دریای مدیترانه گرفته شد. جسم روشن دیگر در سمت راست با خط انعکاسی در آب، یک چراغ یا فانوس دریایی روی یک صخره است که به قایق‌های عبوری هشدار می‌دهد.
منبع: ناسا
Planet Lines Across Water
2025 May 5
Image Credit & Copyright: Jose Antonio Hervas
تصویر نجومی روز ناسا: چرخش یک سیاهچاله فوق عظیم
توضیح: یک سیاهچاله چقدر سریع می‌تواند بچرخد؟
اگر هر جسمی که از ماده معمولی ساخته شده باشد، خیلی سریع بچرخد، از هم می‌پاشد. اما یک سیاهچاله ممکن است نتواند از هم بپاشد و حداکثر سرعت چرخش آن واقعاً ناشناخته است.
نظریه‌پردازان معمولاً سیاه‌چاله‌های چرخان سریع را با راه‌حل کر (Kerr solution) برای نظریه نسبیت عام انیشتین مدل‌سازی می‌کنند، که چندین چیز شگفت‌انگیز و غیرمعمول را پیش‌بینی می‌کند. با این حال، شاید آسان‌ترین پیش‌بینی قابل آزمایش آن این باشد که ماده‌ای که وارد یک سیاهچاله با حداکثر چرخش می‌شود، آخرین بار باید با سرعتی نزدیک به سرعت نور، از دور دیده شود.
این پیش‌بینی توسط ماهواره‌های NuSTAR ناسا و XMM سازمان فضایی اروپا با مشاهده سیاهچاله ابرپرجرم در مرکز کهکشان مارپیچی NGC 1365 آزمایش شد. حد سرعت نزدیک به نور با اندازه‌گیری گرمایش و پهن‌شدن خط طیفی انتشارهای هسته‌ای در لبه داخلی دیسک برافزایشی اطراف تأیید شد.
در اینجا تصویرسازی یک هنرمند نشان داده شده است که یک دیسک برافزایشی از ماده معمولی را که در اطراف یک سیاهچاله می‌چرخد، با جتی یا فوّاره‌ای که از بالای آن ساطع می‌شود، نشان می‌دهد.
از آنجایی که ماده‌ای که به طور تصادفی به درون سیاهچاله سقوط می‌کند، نباید چرخش سیاهچاله را تا این حد افزایش دهد، اندازه‌گیری‌های NuSTAR و XMM وجود دیسک برافزایشی اطراف را نیز تأیید می‌کنند.
منبع: ناسا
Spin up of a Supermassive Black Hole
2025 May 4
Illustration Credit: Robert Hurt, NASA/JPL-Caltech
تصویر نجومی روز ناسا: تیتان؛ قمری بر فراز زحل
توضیح: تیتان، بزرگترین قمر زحل، مانند قمر زمین، در چرخش همزمان (synchronous rotation) با سیاره خود قفل شده است (قفل گرانشی هنگامی است که همواره یک سمت یک قمر به سوی سیاره مادر خود قرار دارد و از منظر سیاره، هرگز سمت دیگر آن قمر دیده نمی‌شود-م).
این تصویر موزاییکی از تصاویر ثبت‌شده توسط فضاپیمای کاسینی در ماه مه ۲۰۱۲، سمت مخالف زحل تیتان را نشان می‌دهد، سمتی که همیشه رو به سمت دور از غول گازی حلقه‌دار (زحل) است.
تیتان، تنها قمر در منظومه شمسی با جو متراکم، تنها دنیای منظومه شمسی به غیر از زمین است که دارای توده‌های مایع ایستاده بر روی سطح خود و چرخه‌ای شبیه به زمین از باران مایع و تبخیر است.
لایه مرتفع مه جوی آن در نمای کاسینی از این قمر با قطر ۵۰۰۰ کیلومتر بر فراز حلقه‌ها و ابرهای زحل مشهود است. در نزدیکی مرکز، منطقه تاریک پر از تپه‌های شنی معروف به شانگری-لا (Shangri-La) قرار دارد.
کاوشگر هویگنس که توسط کاسینی ارسال شده است، پس از دورترین فرود یک فضاپیما از زمین، در پایین و سمت چپ مرکز تصویر قرار دارد.
منبع: ناسا
Titan: Moon over Saturn
2025 May 3
Image Credit: NASA, JPL-Caltech, Space Science Institute
تصویر نجومی روز ناسا: خوشه ستاره‌ای جوان NGC 346
توضیح: عظیم‌ترین خوشه ستاره‌ای جوان در ابر ماژلانی کوچک (Small Magellanic Cloud)، NGC 346 است که در بزرگترین منطقه ستاره‌زا در کهکشان اقماری کوچک ما (ابر ماژلانی یک کهکشان اقماری برای راه شیری است-م)، در فاصله حدود ۲۱۰،۰۰۰ سال نوری، قرار دارد.
البته ستارگان عظیم NGC 346 عمر کوتاهی دارند، اما بسیار پرانرژی هستند. بادها و تابش آنها، لبه‌های ابر مولکولی غبارآلود منطقه را تراشیده و باعث تشکیل ستاره در داخل آن می‌شود.
به نظر می‌رسد منطقه تشکیل ستاره شامل جمعیت زیادی از ستارگان نوزاد نیز باشد. ستارگان نوزاد که تنها ۳ تا ۵ میلیون سال سن دارند و هنوز هیدروژن را در هسته‌های خود نمی‌سوزانند، در اطراف خوشه ستاره‌ای پراکنده شده‌اند.
این نمای مادون قرمز دیدنی از NGC 346 توسط دوربین NIRcam تلسکوپ فضایی جیمز وب گرفته شده است.
انتشار هیدروژن اتمی یونیزه‌شده توسط تابش پرانرژی ستارگان عظیم و همچنین هیدروژن مولکولی و غبار در این ابر مولکولی ستاره‌زا با رنگ‌های صورتی و نارنجی با جزئیات بالا نشان داده شده است.
این تصویر واضح وب از این منطقه جوان تشکیل ستاره، در فاصله ابر ماژلانی کوچک، ۲۴۰ سال نوری را پوشش می‌دهد.
منبع: ناسا
Young Star Cluster NGC 346
2025 May 2
Science – NASA, ESA, CSA, Olivia C. Jones (UK ATC), Guido De Marchi (ESTEC), Margaret Meixner (USRA)
Processing – Alyssa Pagan (STScI), Nolan Habel (USRA), Laura Lenkić (USRA), Laurie E. U. Chu (NASA Ames)
تصویر نجومی روز ناسا: حلقه‌های زحل ظاهراً ناپدید شده‌اند!
توضیح: گوش‌های زحل کجا هستند؟ گالیله در سال ۱۶۱۰ به عنوان اولین کسی که حلقه‌های زحل را دید، شناخته می‌شود. گالیله با آزمودن تلسکوپ تازه اختراع‌شده لیپرشی (Lipperhey مخترع تلسکوپ-م)، نمی‌دانست که آنها چه هستند و به همین دلیل آنها را “گوش” (ears) نامید.
این راز در سال ۱۶۱۲ عمیق‌تر شد، زمانی که گوش‌های زحل به طرز مرموزی ناپدید شدند. امروزه دقیقاً می‌دانیم چه اتفاقی افتاده است: از منظر زمین، حلقه‌های زحل آنقدر نازک شده بودند که دیده نمی‌شدند. همین ماجرا هر ۱۵ سال یک بار اتفاق می‌افتد زیرا زحل، مانند زمین، فصل‌های تحت تأثیر کجی محوری ( tilt-driven seasons) را تجربه می‌کند. این بدان معناست که وقتی زحل به دور خورشید می‌چرخد، خط استوا و حلقه‌های آن می‌توانند به طور قابل توجهی به سمت خورشید و منظومه شمسی داخلی کج شوند و به راحتی قابل مشاهده باشند، اما از سایر مکان‌های مداری تقریباً اصلاً دیده نمی‌شوند.
تصویر نمایش‌داده‌شده از برازیلیا، برزیل، نسخه مدرنی از این توالی را نشان می‌دهد: تصویر پر از حلقه بالایی در سال ۲۰۲۰ گرفته شده است، در حالی که تصویر حلقه‌های محو پایینی در اوایل سال ۲۰۲۵ گرفته شده است.
منبع: ناسا
Saturn’s Rings Appear to Disappear
2025 April 29
Image Credit & Copyright: Natan Fontes
