تصویر نجومی روز ناسا: استیو و راه شیری در تقاطع با هم بر روی جاده روستایی
هر جاده‌ای به استیو (STEVE) ختم نمی‌شود.
یک هفته پیش، سفر یکی از علاقمندان به رصد آسمان با یک هدف مشخص شروع شد: عکاسی از شفق قطبی بر فراز دریاچه هورون (Lake Huron). با رانندگی در روستایی در انتاریوی کانادا، نمایش آسمانی مدنظر به‌طور غیرمنتظره‌ای زودتر از انتظار آغاز شد و باعث شد که عکاس قبل از رسیدن به دریاچه زیبا بایستد. به اضطرار، تصاویر شفق قطبی به سمت شمال گرفته شدند، اما با نمای خشکی، نه دریاچه.
در حالی که منتظر دور دوم شفق‌ها بودند، یک نوار نوری عجیب در سمت غرب مشاهده شد. کم کم عکاس و دوستانش متوجه شدند که این نوار غربی احتمالاً نوعی شفق قطبی غیرعادی است: افزایش سرعت انتشار حرارتی قوی (STEVE-Strong Thermal Emission Velocity Enhancement).
علاوه بر این، این استیو در حال ارائه نمایشی کامل بود: استیو مذکور با نوار مرکزی کهکشان راه شیری در حالی که افق را دقیقاً نزدیک انتهای جاده روستایی قطع می‌کرد در هم‌تنیده شده بود.
پس از ثبت این نمای کیهانی در دوربین، عکاس مکثی کرد تا از شگفتی غیرمنتظره‌ی یافتن زیبایی خارق‌العاده در یک محیط معمولی قدردانی کند.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: IC 4592: سحابی بازتابی سر آبی اسب
آیا سر اسب را می‌بینید؟ آنچه می‌بینید سحابی معروف سر اسب در حوالی صورت فلکی جبّار (Orion) نیست، بلکه سحابی کم‌نورتری است که تنها با تصویربرداری عمیق‌تر، شکلی آشنا و شبیه به اسب به خود می‌گیرد.
بخش اصلیِ مجموعه‌ی ابر مولکولی که در اینجا تصویر شده است، سحابی بازتابی IC 4592 است. سحابی‌های بازتابی از غبار بسیار ریز تشکیل شده‌اند که معمولاً تیره به نظر می‌رسند، اما هنگام بازتاب نور مرئی ستاره‌های پرانرژی مجاور، می‌توانند کاملاً آبی به نظر برسند.
در این مورد، منبع بسیاری از نور بازتاب‌شده، ستاره‌ای واقع در چشم اسب است. آن ستاره بخشی از منظومه ستاره‌ای نو عقرب (Nu Scorpii) است که یکی از منظومه‌های ستاره‌ای درخشان در حوالی صورت فلکی عقرب (Scorpius) است.
دومین سحابی بازتابی به نام IC 4601 در اطراف دو ستاره‌ی واقع در بالا و سمت راست مرکز تصویر قابل مشاهده است.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: Arp 142: کهکشان مرغ مگس‌خوار
چه اتفاقی برای این کهکشان مارپیچی در حال رخ دادن است؟
فقط چند صد میلیون سال پیش، کهکشان NGC 2936، قسمت بالایی دو کهکشان بزرگ نشان داده شده در این تصویر، احتمالاً یک کهکشان مارپیچی معمولی بوده است که در حال چرخش و ایجاد ستارگان بوده و سرش به کار خودش گرم بوده است. اما پس از آن زمان، این کهکشان خیلی به کهکشان بیضوی عظیم NGC 2937، درست در زیر خودش، نزدیک شد و چرخید. NGC 2936 که گاهی به دلیل شکل نمادینش کهکشان مرغ مگس‌خوار (Hummingbird Galaxy) نامیده می‌شود، نه تنها تغییر مسیر یافته است، بلکه در اثر تعامل گرانشی نزدیک با کهکشان مجاورش، تغییر شکل نیز یافته است.
ستاره‌های آبی روشن واقع در پشت رشته‌های غبار تیره بین ستاره‌ای، بینی مرغ مگس‌خوار را تشکیل می‌دهند، در حالی که مرکز مارپیچ، به شکل یک چشم به نظر می‌رسد. از طرف دیگر، این جفت کهکشان، که با هم به نام Arp 142 شناخته می‌شوند، از نظر برخی مانند گرازماهی یا پنگوئنی است که از یک تخم محافظت می‌کند.
تصویر بازپردازش‌شده‌ای که در اینجا نمایش داده شده است و Arp 142 را با جزئیات زیاد نشان می‌دهد، اخیراً توسط تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده است. Arp 142 حدود 300 میلیون سال نوری از ما فاصله دارد و در حوالی صورت فلکی مار آبی (مار باریک Hydra) قرار دارد. یک میلیارد سال دیگر یا بیشتر، این دو کهکشان احتمالاً با هم یک کهکشان بزرگتر خواهند ساخت.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: آنالمای بعد از ظهر
آنالما (Analemma) یک منحنی به شکل 8 لاتین (8) است که وقتی موقعیت خورشید را هر روز در یک زمان مشخص به مدت یک سال علامت‌گذاری کنید به دست می‌آید.
برای ساخت تصویری که می‌بینید، یک دوربین پین‌هول 4×5 (pinhole) رو به سمت شمال آسمان در جنوب نیوزیلند نصب شد. دریچه دوربین هر روز برای مدت کوتاهی در بعدازظهر رأس ساعت 4 بعدازظهر به وقت محلی باز می‌شد و یک صفحه شیشه‌ای حساس به نور واحد را به مدت یکسال از 23 سپتامبر 2022 تا 19 سپتامبر 2023، در معرض نور قرار می‌داد. در دو روز از سال، یعنی انقلاب زمستانی و تابستانی (winter and summer solstices)، دریچه دوباره و 15 دقیقه پس از نوردهی اصلی و تا زمان غروب آفتاب باز ماند تا مسیرهای حرکت خورشید در پایین و بالای منحنی ایجاد شود. تاریخ‌های اعتدال (equinox) جایی در موقعیت‌های وسط منحنی قرار دارند، نه نقطه تقاطع مرکز هشت لاتین.
البته، خود این منحنی در مقایسه با یک آنالما که از نیمکره شمالی ثبت شده باشد، معکوس است. و در حالی که فصل پاییز امروز در نقطه اعتدال پاییزی برای نیمکره شمالی آغاز می‌شود، در نیمکره جنوبی، امروز اعتدال بهاری است.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: کیهان در بازتابش
در طول روز، بیش از 12000 آینه بزرگ، نور خورشید را در نیروگاه حرارتی خورشیدی 100 مگاواتی نمک مذاب در لبه غربی صحرای گوبی در نزدیکی شهر دونهوانگ، استان لانژوی چین منعکس می‌کنند.
هر کدام از پانل‌های آینه‌ای، برای ردیابی حرکت خورشید، مانند گل آفتابگردان می‌چرخد. آنها به طور هماهنگ با هم به عنوان یک اَبَرآینه واحد عمل می‌کنند که نور خورشید را به سمت یک موقعیت ثابت، یعنی برج مرکزی نیروگاه منعکس می‌کند. در طول شب، آینه‌ها بی‌حرکت می‌ایستند. آنها نور ستارگان دور بی‌شمار، خوشه‌ها و سحابی‌های کهکشان راه شیری و فراتر از آن را منعکس می‌کنند.
این چشم‌انداز علمی تخیلی آسمان شب، با دوربینی که روی یک سه‌پایه در نزدیکی لبه شبکه آینه‌های غول‌پیکر در 15 سپتامبر نصب شده بود ایجاد شده است.
این توالی ترکیبی از نوردهی‌های دیجیتالی دوربین، کمان‌های متحدالمرکز حاصل مسیر ستاره‌های آسمانی را در طول شب همراه با مسیر ستاره‌ها در بازتابش آینه‌ای سورئال آنها ثبت کرده است.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: چسبیدن به بنو
توضیح: پس از یک نزدیک‌شدن دقیق به سطح کوچک و زمین‌مانند و پر از قلوه‌سنگ سیارک بنو (101955 Bennu)، بازوی فضاپیمای اوسیریس (OSIRIS-REx) در 20 اکتبر 2020 به این سیارک رسید و آن را لمس کرد.
در این نمای نزدیک که توسط دوربین فضاپیما (SamCam) ثبت شده است، به نظر می‌رسد که کلاهک نمونه‌برداری فضاپیما با عرض 30 سانتی متر (TAGSAM) که ابزار نمونه‌برداری “لمس‌کن و برو” (TAG) نامیده می‌شود، برخی از سنگ‌ها را خرد می‌کند. این تصویر درست پس از تماس با سطح سیارک در فاصله 321 میلیون کیلومتری سیاره زمین گرفته شده است. یک ثانیه بعد، فضاپیما، گاز نیتروژن آتشین را از یک محفظه خارج کرد تا مقدار قابل توجهی از سنگ‌پوش بنو را در کلاهک نمونه‌برداری جمع کند و مواد سطحی شل را جمع‌آوری کند.
و اکنون، تقریباً سه سال بعد از آن واقعه، در روز یکشنبه، 24 سپتامبر، آن نمونه از سیارک بنو قرار است به سیاره زمین برسد. کپسول برگشت نمونه، توسط فضاپیمای اوسیریس در حالی که از نزدیکی زمین عبور می‌کند، رها خواهد شد. 20 دقیقه پس از رهاسازی، فضاپیما، پیشران‌های خود را روشن خواهد کرد تا از کنار زمین منحرف شود و به حرکت خود ادامه خواهد داد تا به مدار سیارک آپوفیس (asteroid 99942 Apophis) که در نزدیکی زمین است برسد.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: متان کشف‌شده در سیاره فراخورشیدی دوردست
بجز اینجا، در کجا زندگی ممکن است وجود داشته باشد؟
یکی از بزرگترین سوالات بشریت، یعنی تعیین مکان سیاراتی که در آن حیات فراخورشیدی ممکن است زنده بماند، در سال 2019 با کشف مقدار قابل توجهی بخار آب در اتمسفر سیاره فراخورشیدی دوردست K2-18b، گامی رو به جلو برداشت.
این سیاره و ستاره مادرش، K2-18، در فاصله 124 سال نوری از ما به سمت صورت فلکی شیر (Leo) قرار دارند. این سیاره فراخورشیدی به طور قابل توجهی بزرگتر و پرجرمتر از زمین ما است، اما در منطقه قابل سکونت ستاره اصلی خود به در آن می‌چرخد. ستاره K2-18، اگرچه قرمزتر از خورشید ما است، اما در آسمان سیاره K2-18b با یک روشنایی مشابه خورشید در آسمان زمین، می‌درخشد.
کشف آب اتمسفری در سال 2019 بر اساس داده‌های سه تلسکوپ فضایی هابل، اسپیتزر و کپلر با توجه به جذب رنگ‌های بخار آب هنگام عبور این سیاره از مقابل ستاره‌اش انجام شد. اکنون در سال 2023، مشاهدات بیشتر توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب در نور مادون قرمز، شواهدی از مولکول‌های دیگر نشان‌گر حیات از جمله متان را کشف کرده است.
نگاره امروز، سیاره فراخورشیدی K2-18b را در منتهی‌الیه سمت راست همراه با ماه آن (مرکز) نشان می‌دهد که با هم به دور یک ستاره کوتوله قرمز که در پایین سمت چپ به تصویر کشیده شده است می‌گردند.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: HH 211: فوران‌های حاصل از یک ستاره در حال شکل‌گیری
آیا ستارگان همیشه هنگام شکل‌گیری فوران یا جت ایجاد می‌کنند؟ هیچ‌کس در این مورد مطمئن نیست.
هنگامی که یک ابر گازی به صورت گرانشی منقبض می‌شود، دیسکی را تشکیل می‌دهد که می‌تواند خیلی سریع بچرخد و با انقباض بیشتر به یک پیش‌ستاره تبدیل شود. نظریه‌پردازان گمان می‌کنند که می‌توان این چرخش را با بیرون راندن پرتابه‌های فورانی یا جت‌ها کاهش داد. این حدس و گمان با اجرام سماوی شناخته‌شده موسوم به هربیگ هارو Herbig-Haro (HH) مطابقت دارد، اجرام ستاره‌های جوانی که از خودشان، حتی گاهی اوقات به شکلی دیدنی، جت ساطع می‌کنند.
تصویر امروز، هربیگ هارو 211 را نشان می‌دهد، یک ستاره جوان در حال شکل‌گیری که اخیراً توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) در نور مادون قرمز و با ثبت جزئیات زیاد تصویربرداری شده است. همراه با دو فوران باریک از ذرات، امواج تصادمی قرمزی را می‌توان مشاهده کرد که به صورت جریان‌های خروجی، گاز بین ستاره‌ای موجود را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
جت‌های HH 221 احتمالاً با روشن‌تر‌شدن و محو شدن در طی 100000 سال آینده، شکل‌شان تغییر خواهد کرد، و همزمان هم تحقیقات در مورد جزئیات تشکیل ستاره‌ها ادامه خواهد داشت.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: شبح قرمز و درخت
این شبح و درخت بیش از این نمی‌توانستند متفاوت باشند.
برای شروع بحث درباره تفاوت‌هایشان، شبح قرمز (red sprite)، نوعی غیرعادی از رعد و برق است، در حالی که درخت یک گیاه معمولی است. شبح دور است، در ارتفاعات جو زمین، در حالی که درخت در همین نزدیکی است، فقط به قدر یک زمین فوتبال دورتر است. شبح سریع است، الکترونهای آن با سرعت نزدیک به نور بالا و پایین می‌روند، در حالی که درخت کند است چرا که این سازه چوبی به زمین چسبیده است. شبح درخشان است، آسمان را روشن می‌کند، در حالی که درخت کم‌نور است و بیشتر، توسط نور بازتابی، می‌درخشد. شبح گذرا بود، فقط کسری از ثانیه دوام آورد، در حالی که درخت بادوام است و اکنون برای سالهاست که دارد زندگی می‌کند.
با این حال، هر دو، زمانی که با هم گرفته می‌شوند، در این تصویر ترکیبی برجسته که اوایل ماه جاری در فرانسه هنگام عبور طوفان رعد و برق از بالای کوه‌های پیرنه گرفته شده است، به‌طور عجیبی مشابه به نظر می‌رسند.
منبع: ناسا
تصویر نجومی روز ناسا: بزرگ‌نمایی کوه‌های ماه در خلال کسوف حلقه آتشین
آن رگه‌های تاریک در این تصویر ترکیبی از خورشیدگرفتگی چیست؟ آنها سایه‌های معکوس کوه‌هایی هستند که در لبه ماه قرار دارند.
در تصویر مرکزی که از شهر شیامن چین گرفته شده است، مرکز ماه دقیقاً در مقابل مرکز خورشید دارد. با این حال، ماه آنقدر از زمین دور بود که نمی‌توانست کل خورشید را به طور کامل مسدود کند. نوری که در اطراف ماه جاری می‌شود، حلقه آتش (ring of fire) نامیده می‌شود.
تصاویر در هر انتهای این توالی عکس‌ها، نور خورشید را نشان می‌دهد که از میان دره‌های ماه جریان یافته است. با حرکت بیشتر ماه در مقابل خورشید، از چپ به راست، تنها قله‌های مرتفع‌تر در لبه ماه می‌توانستند نور خورشید را مسدود کنند. بنابراین، رگه‌های تاریک، سایه‌های کوه‌هایی است که در لبه ماه قرار دارند ولی به صورت برجسته، اعوجاج‌یافته، معکوس و بزرگ‌نمایی‌شده دیده می‌شوند. به مناطق پرنور، مهره‌های بیلی (Baily’s Beads) می‌گویند (کمانی از لکه‌های درخشان که طی خورشیدگرفتگی‌های کامل و حلقوی دیده می‌شود-مترجم).
تنها افرادی که در یک نوار باریک در نیمکره شرقی زمین قرار داشتند، می‌توانستند این خورشید گرفتگی حلقوی کامل را در سال 2020 مشاهده کنند. با این حال، ماه آینده، نوار باریکی که از آمریکای شمالی و جنوبی عبور می کند، در معرض خورشید گرفتگی حلقوی بعدی قرار خواهد گرفت. و در آوریل آینده، خورشیدگرفتگی کامل در سراسر آمریکای شمالی قابل مشاهده خواهد بود.
منبع: ناسا